Stemadvies EP-verkiezingen 2024

Op 6 juni (Nederland) en 9 juni (België) wordt er gestemd voor het aankomende Europese Parlement (EP). Zoals elke verkiezingen publiceren we als Communistisch Platform een stemadvies. Aangezien we naast Nederland een bescheiden aanwezigheid in België hebben, adviseren we voor stemmers in beide lidstaten. 

Relevantie van het Europees Parlement 

Immers vinden de EP-verkiezingen nog altijd op lidstaatniveau plaats, al wordt er gestemd voor leden van hetzelfde parlement. Het EP is anders dan nationale parlementen. Allereerst hebben MEPs, anders dan bijvoorbeeld Tweede Kamerleden in Nederland, geen bevoegdheid om initiatiefvoorstellen te doen voor nieuwe wetgeving of beleid; die bevoegdheid is voorbehouden aan de Europese Commissie ¹. Wel kan het EP, net als de Raad van Ministers, voorstellen van de EC proberen te amenderen en stemt ze over de uiteindelijke wetgeving die uit deze trialogen voortkomt, maar ook daar staat het EP terecht bekend als zwakste speler van de drie. 

Het EP is georganiseerd in fracties bestaande uit MEPs uit verschillende lidstaten die soortgelijke politieke standpunten hebben. MEPs hoeven geen lid van een fractie te zijn, maar de meesten zijn dit wel. Dat is onder meer zo omdat een aantal belangrijke functies, zoals de voorzitter en vicevoorzitters van het EP, alsook in de praktijk het voorzitterschap van comités en delegaties, voorbehouden zijn aan leden van een fractie in het EP. Daarnaast bieden de fracties de mogelijkheid om samen te werken met gelijkgestemden zoals bij het voeren van campagnes op relevante thema’s, krijgen ze kantoorruimte, beleidsmedewerkers, een secretariaat en budget toebedeeld en wordt extra spreektijd in de plenaire vergaderingen naar rato van het aantal leden van een fractie verdeeld ².   

Het voorzitterschap van comités en het verkrijgen van spreektijd zijn van groot belang in het EP, zeker aangezien de meeste EU-burgers heel weinig zicht hebben op wat er in het EP gebeurt, wie erin zit en wat ze daar bepleiten. Een functie van deelname in burgerlijke parlementen voor communisten is om een platform te hebben om onze ideeën te verspreiden en om het handelen van het kapitaal en de burgerlijke staat (of in dit geval: Commissie) bloot te leggen en te bekritiseren en waar mogelijk tegen te houden ³. In een parlement dat zo weinig aandacht krijgt als het EP zijn dergelijke functies dus absoluut geen luxe, zeker gegeven de belangrijkste thema’s die de komende vijf jaar aan de orde zijn.  

Waar gaat het deze verkiezingen over?

Waar klimaat en digitalisering de grote thema’s van de nu aflopende termijn waren, staan de huidige verkiezingen in het teken van defensie, het verdienvermogen van Europese bedrijven, en migratie. Klimaat staat eerder op de agenda als thema om gas terug op te nemen voor de meeste MEPs en Eurocommissarissen-in-spe gezien de boze boeren die nu ook Brussel hebben weten te vinden en de ruk nog verder naar rechts in de meeste lidstaten, waardoor Ursula von der Leyen die aast op een tweede periode als President van de Europese Commissie (EC) naar extreemrechts kijkt om de hiervoor benodigde meerderheid in het nieuwe EP zeker te stellen. De EC heeft al een voorstel gedaan voor een European Defence Industry Strategy ⁴ die een blijvende militarisering van de EU zou betekenen, waar eerder enkel EU-budget voor defensie kon worden aangewend bij ‘noodgevallen’. De voorstellen bevatten naast een hoop subsidie en gezamenlijke inkoop van wapens het idee om het Amerikaanse FMS-scheme na te bootsen, waardoor overheden direct bij elkaar wapens in kunnen kopen zonder steeds aanbestedingsprocedures te hoeven doorlopen door van wapenfabrikanten in te kopen ⁵. Het moge duidelijk zijn dat het op deze manier bestendigen van het Europese militair-industriele complex absoluut onwenselijk is voor arbeiders in de EU en zeker die erbuiten. Opvallend aan de plannen is dat naast oorlogszucht, het verbeteren van het verdienvermogen van de EU een expliciet doel van deze strategie is. Niet alleen wordt er dus voorgesorteerd op nog meer bloedvergieten, de Europese economie zou hiermee ook (nog) afhankelijker worden gemaakt van de oorlogsindustrie. De gevolgen voor vrede laten zich raden. 

België 

In België kunnen inwoners op MEPs stemmen van een partij uit hun taalgebied (inwoners van het Brussels Hoofdstedelijk gewest mogen kiezen op wie ze liever stemmen). Voor ons advies maakt dat verder niet uit, want we pleiten op een stem voor de enige nationale (dus niet specifiek Waalse of Vlaamse) partij in België; de Partij van de Arbeid/Parti du Travail (PVDA/PTB). Zij pleitten steeds tegen het leveren van wapens aan Oekraïne en pleiten in plaats daarvan voor vredesonderhandelingen in hun programma, zijn tegen de NAVO en unilaterale sancties en benoemen in hun verkiezingsprogramma expliciet dat ze tegen bestaande en de hierboven omschreven voorgestelde Europese steunprogramma’s voor de militaire industrie zijn. Ook komen ze met concrete voorstellen om de genocide in Gaza te beeindigen. Gezien het belang van het thema imperialisme is dit dus de voor de hand liggende keuze. Daarnaast staan in hun programma onder andere voorstellen tegen herinvoering van de bezuinigingsregels van het Stabiliteitspact, voor democratisering en transparantie van Europese instellingen, versterking van de positie van vakbonden in de EU, voor eerlijker belastingen op EU-niveau en een einde aan pushbacks door Frontex ⁶. 

Nederland 

In Nederland ligt de keuze helaas minder voor de hand. Het moge duidelijk zijn dat communisten niets te zoeken hebben bij GroenLinks-PvdA. Voor de volledigheid: de opportunistische combinatielijst wordt verdeeld over twee centrumlinkse  groepen: de Greens/EFA en ‘Socialisten & Democraten’ (S&D). Als communisten zouden we de linkerflank van het Europees Parlement moeten willen versterken, de groep waar klassenpolitiek het meest duidelijk aanwezig is. Dat is de GUE/NGL.  Het partijprogramma staat daarnaast bol van de militaristische en imperialistische retoriek: er is ‘volop’ steun voor Oekraïne (‘Zij vechten ook voor onze vrijheid en veiligheid’); de NAVO-norm moet worden gehaald worden (‘De steun van de Verenigde Staten als onze bondgenoot is veel minder vanzelfsprekend geworden’). De partijen willen graag uitstralen dat zij zich zorgen maken om Palestijns leed en dat zij Israel ten verantwoording willen roepen, maar hun imperailistisch-militaristische politieke agenda doorkruist dat: zo stelt het partijprogramma zich op het kromme standpunt dat de ‘EU-lidstaten onmiddellijk [moeten] stoppen met het leveren van wapens en wapenonderdelen die worden ingezet bij schendingen van het oorlogsrecht en mensenrechten’. Kortom, hun programma en handelen hebben meer dan voldoende duidelijk gemaakt dat zij de klasse in EU en daarbuiten niet verder gaan helpen maar eerder zaken doen verslechteren. 

Dan resteren de SP en de PvdD. In ons advies voor de Tweede Kamerverkiezingen vorig jaar pleitten we tegen een stem op een van deze twee partijen. De redenen daarvoor zijn nog steeds relevant.

Partij voor de Dieren

Een bekende speler op links die vaak genoemd wordt is Partij voor de Dieren (PvdD). Deze partij is ook onderdeel van GUE/NGL net als de SP. Als we het programma doorkijken zien we veel sympathieke voorstellen, bijvoorbeeld het niet willen van een Europees leger en het stoppen van alle fossiele subsidies. Desalniettemin slaat het de plank ook een aantal keer flink mis. Zo heeft de partij nog steeds de nationalistische visie op de EU die de SP ook heeft en mist iedere vorm van een klasse-analyse die je juist wel af en toe bij de SP, weliswaar in tamme vorm, tegenkomt.

Dit stemadvies komt vooral voort uit het idee dat we de imperialistische ambities van de EU een halt toe willen roepen. Als we dan kijken naar het programma van PvdD wordt er op pagina 57 gepleit voor het doorgaan met de wapenleveranties aan Oekraïne. Dit is voor ons een van de belangrijkste redenen om tegen een stem op PvdD te pleiten, omdat het doel van ons stemadvies vooral het oppositie voeren tegen de militarisering van de EU is.

SP

Het SP-programma bevat vrij algemene en vaak tegenstrijdige eisen. Naast een aantal prima eisen op het gebied van versterking van het EP t.o.v. de EC, terugdraaiing van privatisering van nutsdiensten, bescherming van werknemers ed, is de SP haar politiek van ‘eigen arbeider eerst’ naar het lijkt nog niet kwijtgeraakt.  

Zo is hun kijk op migratie niet beter dan we van ze gewend zijn en borduurt deze nog altijd voort op ‘Gastarbeid en Kapitaal’. Er wordt ingezet op mensen die niet in aanmerking komen voor asiel meteen terug te sturen, op  ‘veilige opvang in de regio’ en geageerd tegen (arbeids)migratie binnen de EU, die de lonen van Nederlandse arbeiders onder druk zouden zetten. Opvallend genoeg ziet de partij ditzelfde risico niet in de passages over kunstmatige intelligentie, waar alleen veiligheid van AI aan bod komt, niet het potentiële effect die dergelijke arbeidsbesparende technologieën op de loonvorming kunnen hebben en wat ze daaraan willen doen. 

De SP pleit weliswaar tegen Europese defensiepolitiek, maar draagt hiervoor als onderbouwing aan dat “Nationale democratieën dienen te allen tijde exclusief over hun eigen defensie te gaan, waar het leger onder eigen nationale democratische controle staat.” Naast dat het vies tegenvalt onder hoeveel democratische controle nationale legers in werkelijkheid staan, wordt dus hier ook weer duidelijk dat de SP vanuit een nationalistische in plaats van een internationalistische kijk op dit standpunt uitkomt (zo zijn ze ook tegen een Europese brandweer). Over Palestina begint de passage weliswaar veelbelovend met een pleidooi voor “de EU om haar steun voor de Israelische bezetting van de Palestijnse gebieden in te trekken”, maar hier wordt direct erna duidelijk dat “De SP vindt dat zowel de Palestijnen als de Israëliërs recht hebben op een eigen staat.”⁷.  

We wegen deze kritiekpunten in deze context echter anders dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. Waar er voor de Tweede Kamerverkiezingen de optie was om op BIJ1 te stemmen, een partij die ondanks behoorlijke kritiekpunten ⁸ een aanzienlijk beter programma dan de SP en de PvdD voor die verkiezingen had en zo nu en dan principiele oppositie op het gebied van bijvoorbeeld politiegeweld of imperialisme voerde toen zij nog een kamerzetel hadden, is dat bij deze verkiezingen niet aan de orde. Ook wordt er gestaag verder gebouwd aan de Socialisten, maar is die partij-in-oprichting verre van volwassen genoeg om als alternatief om op in te zetten op EU-niveau te kunnen fungeren. Er zijn hier dus minder dan bij voorgaande verkiezingen alternatieve partijen die meedoen of extraparlementaire mogelijkheden om de klasse verder te helpen. 

Tegelijkertijd kan het versterken van de LEFT/GUE fractie in het EP een -zij het beperkt- verschil maken. De PvdD is lid van deze fractie en de SP was dit toen ze nog een EP-zetel hadden en zullen indien ze die deze verkiezingen behalen zonder twijfel weer in deze groep deelnemen (al zit geen van beide partijen in de bijbehorende Party of the European Left en is het onwaarschijnlijk dat hier verandering in zal komen) zitten alle MEPs die in de afgelopen periode principiële oppositie hebben gevoerd in deze groep en aandacht voor relevante zaken wisten te genereren, ook bij een publiek dat het EP niet op de voet volgt ⁹. De fractie kent geen stemdiscipline (al stemt de PvdD over het algemeen met de groep mee, bij de SP was dit wispelturiger toen zij nog in het EP zaten), maar groepen met meer leden krijgen meer geld, voorzittersposities, ondersteunend personeel en spreektijd toebedeeld. Ondanks de penibele opties die Nederlandse kiezers hebben, pleiten we daarom met enige tegenzin toch voor een kritische stem op de SP. Wie weet kunnen ze met een zetel in het EP nog iets opsteken van hun Belgische kameraden zoals ze al deden met de miljonairstaks.