Stemadvies: een kritische stem op BIJ1

Op 22 november zijn er Tweede Kamerverkiezingen in Nederland. Net als voorgaande jaren schrijven wij als Communstisch Platform een stemadvies, met als doel inzicht en context te geven bij de aankomende verkiezingen. Wij hebben daarbij altijd het belang van principiële oppositie uiteengezet, wat moeilijk te vinden is op links in Nederland. Communistisch Platform heeft een eerdere oriëntatie op de SP losgelaten nadat de strijd binnen de SP tussen marxistische ex-leden en de bureaucratische partijtop resulteerde in massaroyementen. Sindsdien hebben we ons georiënteerd op de Socialisten. Deze organisatie doet komende Tweede Kamerverkiezingen niet mee, omdat niet is voldaan aan de voorwaarden voor partijvorming die de organisatie zichzelf heeft gesteld¹. Deze verkiezingen adviseren we een kritische stem op BIJ1 te overwegen, ondanks onze kritiek op deze partij.

Waarom BIJ1?

We moeten ons geen illusies maken: de problemen van deze partij zijn omvangrijk. De verbitterde conflicten, vele uitschrijvingen, en het afgelopen partijcongres duiden er allemaal op dat de partij meningsverschillen noch politiek, noch democratisch weet te beslechten. Dit gebrek aan interne democratie druist in tegen wat we uiteindelijk als communisten nodig hebben, namelijk het verenigen van linkse krachten in een communistische partij op basis van een marxistisch programma, met ruimte om meningsverschillen in het openbaar, op een democratische manier te beslechten. Ook biedt BIJ1 programmatisch gezien geen uitgesproken revolutionair socialistisch perspectief. Het ontbreekt bovenal aan een duidelijke strategie hoe de gewenste ‘socialistische economie’ verwezenlijkt zou kunnen worden. De (impliciete) aanname in het verkiezingsprogramma is dat het socialisme via het parlement bereikt kan worden. Als communisten betwijfelen we dat. Het burgerlijke staatsapparaat staat per definitie op gespannen voet met de belangen van de arbeidersklasse. BIJ1 gaat niet op dit probleem in, ogenschijnlijk uit opportunisme.

Dit blijkt onder andere uit het feit dat de democratische eisen binnen de kaders van het burgerlijke staatsapparaat blijven – de rechterlijke macht wordt zelfs onterecht een progressieve rol toegedicht. Daarnaast is de partij inconsistent ten aanzien van het verzet tegen het imperialisme. De partij durft weliswaar openlijk de Palestijnse bevrijdingsstrijd te steunen, maar schrapte wel het standpunt om geen wapens aan Oekraïne te leveren uit het programma.

Waarom dan toch BIJ1 stemmen? De partij heeft in de Tweede Kamer consistent kritiek geleverd op het kapitalisme en het neoliberalisme, en heeft het parlement gebruikt als megafoon voor sociale strijden. De partij heeft al met al een antikapitalistisch verkiezingsprogramma gepresenteerd, met daarin een groot aantal economische eisen die de materiële positie van de arbeidersklasse aanzienlijk zou versterken. Het is ook een van de weinige partijen die consequent pleit voor de bevrijding van Palestina. Daarnaast blijven we het belang onderstrepen van een principiële oppositie. We hebben er vertrouwen in dat BIJ1 inderdaad voor de oppositie kiest, coalitionisme en regeringsdeelname lijken vooralsnog te worden vermeden. In het beginselprogramma staat onomwonden: ‘We zullen blijven vechten tegen elke verleiding om eindelijk eens mee te mogen regeren, zolang dat betekent dat we onderdeel van het probleem worden.’²

Waarom niet een andere linkse partij?

De SP daarentegen afficheert zich de laatste jaren steeds nadrukkelijker als serieuze coalitiepartner – ook met rechts. Deze koers is bevestigd door het afgelopen partijcongres van de SP waarop standpunten werden gematigd. De principiële linkervleugel werd reeds geruime tijd daarvoor gezuiverd, en van interne oppositie tegen verrechtsing is nog weinig overgebleven.

Verder heeft de SP zich de laatste tijd steeds meer geprofileerd als “linkse” stem voor het beperken van migratie. De nadruk in campagne- en media-uitingen wordt sterk gelegd op een verhaal dat arbeidsmigratie moet worden beperkt. Deze koers was al eerder ingezet, maar de laatste periode zien we dat de SP dit uitdrukkelijker naar voren brengt. Een grotere SP geeft daarbij een grotere megafoon voor dit verhaal, dat wat ons betreft zo erg tegen klassenpolitiek indruist dat een stem niet te rechtvaardigen is.

Ook het anti-imperialistische karakter van de partij is gematigd, of zelfs verdwenen. Tijdens de Irakoorlog had de SP een progressieve rol: het was een grote speler in de anti-oorlogsbeweging en het was een van de weinige partijen die zich echt durfde uit te spreken tegen de oorlog. Nu zien we dat de SP haar oppositie tegen de NAVO heeft losgelaten, wapenleveranties aan Oekraïne steunt en geen heldere analyse durft te maken over de bezetting van Palestina.

De SP presenteert zichzelf als een voorstander van een democratische economie, maar in realiteit zijn ook de economische eisen veelal boterzacht. Zo speelt de SP al enige tijd met het idee van winstdeling voor arbeiders in hun eigen bedrijf. Het idee is dat arbeiders meeprofiteren van de winst door hier een deel van te krijgen. Toch zien we deze winstdeling als een bliksemafleider om het vooral niet over echte democratisering van de economie te hebben. Het gedeeltelijk delen van de winst betekent namelijk dat de kapitalisten nog steeds eigenaarschap over de productiemiddelen hebben en arbeiders medeverantwoordelijk worden gemaakt voor hun eigen uitbuiting. Daarom zien we dit niet als serieus alternatief voor een democratische, socialistische economie. Integendeel, dergelijke voorstellen werden zelfs door christendemocraten in het verleden gedaan om de klassenstrijd te sussen.

Het verrechtsen van de politieke standpunten van de SP is een trend die we al langer waarnemen. Eerdere stemadviezen waren niet minder kritisch op SP, maar door haar positie binnen de arbeidersbeweging adviseerden we toch een kritische stem op de SP. In de tussentijd is ook dit veranderd. De wens om medeplichtig te willen zijn aan het in stand houden van het kapitalisme, door regeringsverantwoordelijkheid te nemen, maakt dat de partij steeds rechtser wordt. Het is bovendien duidelijk dat de partij haar wortels is verloren in de arbeidersbeweging. We vinden een stem op de SP niet langer verdedigbaar.

PvdD

Verder is er op links nog de Partij voor de Dieren. Wij zien de PvdD niet als een geschikte partij om onze hoop op te vestigen. Ze hebben geen klassenbewuste politiek; de partijlijn was lang dat PvdD “links noch rechts” is. De partij plaatst zichzelf nadrukkelijk buiten de arbeidersbeweging. De partij is uiteraard wel geworteld in de verscheidene sociale bewegingen, zij het beperkt tot groen activisme zoals de dierenrechtenbeweging en de klimaatbeweging. Maar zelfs in dat kader distantieert de partij zich bewust van ‘radicale’ actiegroepen zoals Extinction Rebellion. Programmatisch leggen zij zich toe op verduurzaming via degrowth en kleinschalige productie; de partij legt geen duidelijk verband tussen kapitaal en klimaatverandering. Zo leidt de constatering: “De rijkste 1% van de bevolking vervuilt het meest en verduurzaamt het minst.” niet tot de conclusie dat het kapitalisme beëindigd moet worden maar tot de eis: “We stoppen onnodige en extreem vervuilende luxeconsumptie. Er komt een einde aan privéjets en superjachten.” De bureaucratische en dictatoriale bestuurscultuur leidde recentelijk tot een intern conflict, wat in het voordeel uitpakte van Esther Ouwehand. De ontwikkeling richting een interne oppositie tegen bureaucratisme middels partijstrijd is op zichzelf een positieve ontwikkeling te noemen. Wel was één van Ouwehands bezwaren tegen het voormalig partijbestuur dat gemeenteraadsfracties van de PvdD er niet voor zouden mogen kiezen om in coalities te stappen. Wij veroordelen dit coalitionisme.

PvdA/GL

Het behoeft nauwelijks onderbouwing dat PvdA/GL in feite een burgerlijke partij is, maar omdat het zich wel presenteert als “links blok” en waarschijnlijk relatief veel zetels zal halen, besteden we er toch kort aandacht aan.

De partijen hebben altijd al laten blijken dat ze alle linkse principes overboord gooien wanneer het op regeringsdeelname aankomt, en zelfs al daarvoor. We zijn kabinet Rutte II, waarin de PvdA samen met de VVD extreme neoliberale bezuinigingen heeft doorgevoerd, niet vergeten. Zowel GroenLinks als PvdA zijn voor het verder versoberen van allerlei sociale voorzieningen en willen bijvoorbeeld de pensioenleeftijd verhogen. Radicale standpunten zijn eigenlijk niet democratisch te bereiken in een burgerlijke partij. Zo hadden de leden van PvdA/GL een motie aangenomen op het congres dat Nederland een republiek moet worden. Maar al direct na het congres heeft Timmermans laten weten dat dit ‘geen prioriteit’ is. Het is symptomatisch voor het gebrek aan ledendemocratie en hoe de leiding door en door rechts is. Alles dat al een beetje riekt naar linksere, radicalere koers wordt in de kiem gesmoord en niet serieus genomen.

Er zijn ook weinig invloeden meer te vinden van de pacifistische wortels van GroenLinks. Niet alleen zijn ze voor wapenleveranties aan Oekraïne, maar ze hebben zelfs uitbreiding van het defensiebudget als verkiezingsspeerpunt gepresenteerd. Een motie van de SGP, die Israel een vrijbrief geeft om zich te “verdedigen” (een genocide op de bevolking van Gaza te plegen) zonder gehinderd te worden door normen van humanitair recht werd door PvdA/GL gesteund³. Een stem op PvdA/GroenLinks is als communist onder geen enkel beding te rechtvaardigen.

Tot slot

Uiteindelijk reikt de strijd van communisten natuurlijk veel verder dan de volgende verkiezingen. De strijd voor de universele bevrijding van de mens, voor een samenleving zonder klassen en uitbuiting, is een strijd van de lange adem. Veel belangrijker dan het stemmen, is het organiseren en ondersteunen van linkse oppositionele krachten, zowel binnen, maar ook zeker buiten de gevestigde parlementaire partijen. We zullen daarom de Socialisten en ROOD blijven opbouwen. Wij roepen iedereen op om ons daarbij te helpen. Daarnaast is het van belang om linkse oppositie in andere organisaties te steunen, zoals ‘Marxisten BIJ1’, maar ook in de vakbond en elders in de arbeidersbeweging.

De communistische arbeiderspartij die nodig is om onze idealen te verwezenlijken kan alleen ontstaan door het bestrijden van de bureaucratische en rechtse tendensen in de arbeidersbeweging. Alleen uit deze strijd vanuit alle onderdelen van de arbeidersbeweging kan een communistische arbeiderspartij opstaan. Uiteindelijk vindt echte verandering plaats door een grote, op principes gestoelde en klasseonafhankelijke arbeidersbeweging, niet door het inkleuren van een hokje. Dit stemadvies is buiten een advies voor de verkiezingen vooral een oproep tot het voeren van die strijd en het opbouwen van die beweging.