Vanuit de marxistische wortels van de SP

In deze ingezonden brief geeft Lou Franssen een advies aan het Communistisch Platform en het partijbestuur van de Socialistische Partij. Franssen heeft een indrukwekkende staat van dienst in de internationale socialistische beweging: zo was hij actief in veel Zuid-Amerikaanse landen, van Cuba tot Nicaragua en Chili, waar hij allerlei linkse regeringen en organisaties bijstond als adviseur. Om het debat rondom de crisis in de SP te faciliteren hebben wij ervoor gekozen zijn advies te publiceren.

De eerste scriptie die ik als jong sociologiestudentje heb geschreven ging over de toekomstvisie van Karl Marx: de communistische maatschappij. De opdracht was te zoeken naar elementen van een dergelijke visie. Daarbij kwam ik al gauw terecht bij de jonge Marx, de meer filosofische visionair, want in zijn latere meesterwerk analyseert hij vooral de bestaande sociale en economische verhoudingen als sociaal wetenschapper. Maar ook in deze filosofische “Frühschriften” zal de lezer verre van een blauwdruk vinden van de communistische maatschappij. Wel prachtig geschreven essays, uiteindelijk uitmondend in het Communistisch Manifest. De meest concrete omschrijving is te vinden in zijn essay “Das Elend der Philosophie”.¹

Een duidelijk omschreven maatschappij-concept liet hij dus niet achter. Evenmin levert hij een organisatiemodel van “de communistische partij”. In het Communistisch Manifest stelt hij nadrukkelijk dat de communisten geen aparte partij zijn tegenover andere arbeiderspartijen.² Zij hebben een vormende voorhoede functie.

Het is dan ook verwonderlijk dat zijn erfenis zo vaak opgeëist is door ideologen en partijen die het alleenrecht claimden zijn boodschap en organisatorische inzichten begrepen te hebben en in praktijk te moeten brengen. In dit verband lijkt mij de opstelling van het Communistisch Platform op het eerste gezicht in lijn met Marx’ bedoelingen: het Platform wil geen partij zijn (punt 3 van de website basistekst).³ In die zin lijkt de kritiek van de SP-leiding niet gerechtvaardigd. Het Platform ís geen partij. Wel streeft zij naar de vorming van de ene ware communistische partij (punt 4 van het manifest).⁴ Hier komt wel het streven naar een politiek monopolie naar voren en kan ik mij het ongenoegen bij de SP voorstellen.

Na mijn lange ervaring in linkse (deels revolutionaire en soms zeer verdeelde) kringen in Latijns-Amerika en Scandinavië, en op basis van mijn nadere kennisname van de opbouw van de samenleving in Cuba en Vietnam kom ik, geïnspireerd door Karl Marx, tot het volgende advies aan het Communistisch Platform en afsluitend ook aan de SP-leiding.

Advies

• Claim geen functie als opbouwer van de enige echte communistische partij, die “de gehele arbeidersklasse omvat”. Een gehele arbeidersklasse bestaat niet meer in de zin die Marx er aan kon geven. Bij hem ging het er om dat de bestaande “Klasse an sich” (de grote arbeidersmassa in vergelijkbare proletariserende arbeidsverhoudingen) een “Klasse für sich” zou worden, een zichzelf van deze proletarisering bewuste arbeidersklasse. Van de toenmalige onderling goed vergelijkbare proletariserende arbeidsverhoudingen is geen sprake meer. De diversificatie begon al gedurende het einde van de negentiende eeuw door de doorbraak van het taylorisme.
• Probeer in plaats daarvan actief bloot te leggen waar vandaag de dag de grote vijanden te vinden zijn van een samenleving waarin centraal staan: sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid. Vorm daarbij een breed front met andere antikapitalistische groeperingen. Aanknopingspunten liggen er elke dag meer. Ik noem het surveillance kapitalisme, het aandeelhouderskapitalisme, de neoliberale bovenstroom in het politieke landschap. Inspiratiebronnen zijn er vele: van Rosa Luxemburg tot Sushana Zuboff. En basisgegevens liggen opgestapeld bij Piketty. Bevorder ideologische discussie hierover.
• En verder: advies aan ROOD én Communistisch Platform: probeer te komen tot een zo breed mogelijke politieke linkse samenwerking, zonder claims de enige waarheid in huis te hebben, maar wel met de grondhouding de meest rooie luis in de pels te blijven. Een dergelijke waakhondfunctie ontbrak bij de PvdA in de laatste drie decennia, zoals onlangs nog eens glashard is aangetoond.⁵
• Tenslotte: advies aan de SP-leiding. Gedoog marxistische geluiden, ook als deze niet meteen in lijn zijn met de bovenstroom in de partij, mits deze geluiden niet oproepen tot sektarische sub-partijvorming. Profiteer van ideologische discussies als bedoeld onder punt 2. Misschien een prima taak voor Ronald van Raak als hij meer tijd gaat krijgen?
  

Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.