In dit ingezonden artikel bekritiseert Max Krijnen het woonbeleid van de VVD en vergelijkt hij dit met het woonbeleid van Margaret Thatcher in de jaren 80.
Onlangs kondigde VVD-kamerlid en zelfbenoemd bouwexpert Daniël Koerhuis op Twitter1 aan dat de VVD van plan is een opkooprecht in te voeren voor bewoners van sociale huurwoningen. Dit betekent dat elke bewoner van een sociale huurwoning op de begane grond in Nederland de mogelijkheid krijgt deze woning te kopen. Dit beleid zal, als het daadwerkelijk uitgevoerd wordt, desastreus zijn voor de al volledig gesloopte sociale huursector van Nederland.
Daniël Koerhuis, de stereotype-VVD-politicus bekend van de ‘bouwen bouwen bouwen’ filmpjes, heeft dé oplossing bedacht voor de crisis in de sociale huursector. Met bewonderend oog kijkt hij terug naar het kleurrijke beleid van de Engelse Margaret Thatcher, en neemt ongeveer één op één haar desastreuze ‘Right to buy’ beleid over. Hierbij mag elke Nederlander die in een sociale huurwoning op de begane grond woont die woning opkopen, waardoor er veel woningen uit de sociale huur zullen verdwijnen.
Nóg minder sociale huur
Het eerste, en natuurlijk meest vanzelfsprekende gevolg van deze maatregel is de nóg verdere inkrimping van het aantal sociale huurwoningen in Nederland. In deze sector gaat het al lang slecht in Nederland. Zo moet je bijvoorbeeld in minstens negentig gemeenten in Nederland gemiddeld langer dan zeven jaar op de wachtrij voor een sociale huurwoning staan voor je een woning aangeboden krijgt2, terwijl diezelfde huurcorporaties rustig doorgaan met het slopen en verkopen van hun woningen.
Door deze woningen aan hun bewoners te verkopen, zal er dus een nog groter tekort ontstaan op de sociale huurmarkt, wat grote gevolgen heeft voor degenen met een kleine portemonnee die nog steeds op zoek zijn naar een huurwoning of hun huidige huurwoning niet op kunnen kopen.
Om het tekort aan sociale huurwoningen op te lossen heeft de VVD dus als oplossing om het aantal van deze woningen nog verder te laten dalen.
Bouwen, bouwen, bouwen
Waarschijnlijk hoopt de VVD erop dat door deze maatregel woningcorporaties meer gaan bouwen. Met het geld dat de corporaties met de verkoop van deze woningen verdient, zouden ze nieuwe huurwoningen moeten neerzetten. Hier vergeet de VVD echter een paar grote pijnpunten:
Ten eerste is zomaar even bijbouwen niet zo simpel. Er is een gigantisch tekort aan gekwalificeerde vakmensen die woningen kunnen bouwen, bouwmaterialen worden steeds duurder en door de stikstofnorm mag er sowieso niet zomaar onbeperkt bijgebouwd worden. Met een enkele kapitaalinjectie kan een corporatie dus niet zomaar duizenden woningen bijzetten.
Ten tweede lost alleen bijbouwen niks op. Ook nu zijn er ontelbare panden die leegstaan, worden er veel huizen door woningcorporaties verkocht. Enkel panden bijbouwen lost dit niet op. Daarnaast wordt heel veel nieuwbouw nog steeds verkocht aan grote investeringsmaatschappijen die de woningen vervolgens tegen onredelijk hoge prijzen verhuren in de private sector. Zo ging bijvoorbeeld in Den Haag aan het einde van 2020 ruim de helft van alle verkochte woningen naar private beleggers3.
Het bijbouwen van woningen zal dus weinig uithalen, als de overheid niet ook inzet op het opleiden van bouwvakkers en ze particuliere vastgoedinvesteerders niet tegenwerken.
De Iron Lady
Dit ‘right to buy’ beleid is al eerder toegepast in Europa. In 1980 werd door de alom beruchte Margaret Thatcher in Engeland een soortgelijk plan doorgevoerd: huurders van Engelse sociale huurwoningen konden tegen een laag bedrag hun woning van de staat kopen. Wat voor veel Engelse arbeidersgezinnen een zegening leek, een eigen woning tegen lage kosten, bleek een aantal jaar een vloek voor diezelfde Engelse arbeidersklasse. De sociale huursector werd in enkele jaren vakkundig door Thatcher’s regering gesloopt, en het aantal sociale huurwoningen in Engeland zit nog steeds ver onder het aantal van vóór Thatchers regering4:
Die toename in sociale huurwoningen waar de VVD door deze maatregel zo op hoopt, zal dus waarschijnlijk ook hier uitblijven.
Daarnaast heeft de ‘right to buy’ in Engeland nog een zorgwekkend gevolg gehad: veel van die woningen die in de jaren 80 verkocht werden, zijn nu in handen van private verhuurders5. Die verhuren diezelfde woningen tegen veel hogere prijzen dan die woningen voor de verkoop kostten, waardoor huurders met een laag inkomen moeite hebben om hun huur te betalen. Van alle Engelsen die op het randje van dakloosheid leven, leeft een schrikbarend groot deel in huizen die dankzij het ‘right to buy’ beleid van de staat gekocht zijn.
Van de regen in de drup
Zelfs voor gezinnen die wel genoeg geld hebben om hun woning op te kopen, zal dit niet altijd een zegening zijn. De sociale huursector in Nederland is berucht om achterstallig onderhoud en de slechte staat van de woningen. Dit betekent dat je, dankzij de huidige staat van de huizenmarkt, tegen een heel hoge prijs een woning koopt die nog heel veel onderhoud nodig heeft. Na de koop van een woning zullen veel van deze gezinnen niet het budget hebben voor een renovatie, waardoor ze van huurders met huurdersbescherming onder een woningcorporatie die verantwoordelijk is voor het onderhoud van de woning, in een klap naar huiseigenaren met een woning in slechte staat en zonder geld gaan. Als de huizenprijzen over een paar jaar onvermijdelijk weer dalen, zitten deze mensen dus met de gebakken peren.
Klassenstrijd
De manier waarop de VVD met dit opkooprecht de woningcrisis op wil lossen toont weer aan dat onze samenleving in een klassenstrijd verwikkeld is. De hoge huizenprijzen werken in het voordeel van de bezittende klasse: de grootgrondbezitters en vastgoedinvesteerders verdienen grof geld aan de verkoop en verhuur van woningen. Het belang van de arbeider staat hier haaks op het belang van de bezitter: voor de arbeider moet een huis juist betaalbaar zijn. Dat kan alleen bereikt worden door de macht van grootgrondbezitters in te perken.
Aangezien de VVD een partij van de bezittende klasse is en zal blijven, zullen zij dus strijden voor de belangen van die grootgrondbezitters. De hoeveelheid welvaart die zij vergaard hebben zorgt echter ondertussen voor zoveel onvrede onder de arbeidersbevolking dat de VVD nu wel moet doen alsof ze dit probleem op willen lossen, om het systeem te beschermen. Met deze maatregelen kan de VVD doen alsof ze naar de bevolking luisteren en het probleem op willen lossen, terwijl dit beleid uiteindelijk toch de belangen van de bezittende klasse behartigd.
Schijnoplossing
Kortom zal deze kapitaalinjectie bij woningcorporaties dus niet, of maar in heel beperkte mate zorgen voor de bouw van nieuwe sociale huurwoningen. Daarnaast zullen de kost van deze woningen en de kosten van private huur niet omlaag gaan. Ook zullen veel mensen opgescheept zitten met een veel te dure en slecht onderhouden woning.
Zoals gewoonlijk bij VVD beleid zijn de enigen die onderaan de streep dus van dit beleid gaan profiteren de grote vastgoedinvesteerders, die dankzij deze maatregel over de komende vijf tot tien jaar hun bezit nog verder kunnen vergroten, terwijl gezinnen met een laag inkomen keihard genaaid worden.
Oplossingen
Het opkooprecht van de VVD gaat de woningmarkt dus niet redden vanwege de eerder genoemde redenen. Dat wordt ook duidelijk als je kijkt naar de gevolgen van het gelijksoortige beleid van Thatcher.
De enige manier om de woningcrisis op te lossen is met radicale maatregelen die de macht van grootgrondbezitters inperken. Denk daarbij aan een inwoningsplicht, een maximum stellen aan de huur die een verhuurder mag vragen, of indien nodig het onteigenen van grote vastgoedinvesteerders. Lees hierover meer op www.woonmanifest.nl.
Licht aan het eind van de tunnel
Hoewel de woningmarkt volledig op zijn gat ligt, een huis voor de gemiddelde Nederlander bijna niet te betalen of te vinden is, en de welvaart van de één procent groeit, toont deze ontwikkeling toch een klein lichtpuntje in de duisternis aan: het uiten van onvrede werkt. Deze maatregelen komen er alleen maar om de onrust van onder andere de woonprotesten in te dammen. Hoewel deze maatregelen dus nog steeds het probleem zullen verergeren, hebben we aangetoond dat als we een gezamenlijk front vormen, de overheid niet om ons heen kan.
Organiseer, verzet en demonstreer!
Bronvermelding
1: https://twitter.com/danielkoerhuis/status/1478392150492692484
3: https://nos.nl/artikel/2372394-investeerders-kochten-afgelopen-jaar-meeste-woningen-ooit
4: https://fullfact.org/economy/who-built-more-council-houses-margaret-thatcher-or-new-labour/