Waar komt ons project vandaan? In welke context plaatsen we het? En wat willen we bereiken? Thomas Chefsky schreef een voorstelling van ons platformproject, die een antwoord tracht te geven op deze vragen. In de loop van de discussie over ons platform heeft zij het echter niet heeft gehaald van de huidige voorstelling die u op de site kunt vinden. Naarmate ons project ontwikkelt, willen we, hoewel ze niet collectief zijn aangenomen, nog meer bijdragen aan het debat over ons platform en Kompas publiceren.
Waar komt ons project vandaan? Ogenschijnlijk is het voortgekomen uit wat men een toevallige samenloop van persoonlijke interesses noemt. De beweegreden kwam echter voort uit de diepgaande invloed die de kapitalistische crisis en de protestbewegingen op ons leven hebben, en de zoektocht naar verklaringen daarvoor.
Neem nu onze leesgroep over deel 1 van Het Kapitaal van Karl Marx in 2013. Eenmaal we Het Kapitaal zijn gaan lezen, is dat ons duidelijk geworden hoe sterk de moderne kapitalistische ontwikkelingen een invloed op ons hebben uitgeoefend.
We zijn ons ervan bewust dat anderen een al gelijksoortige zoektocht hebben ingezet. Een aantal leden van de leesgroep heeft al eerder aan projecten deelgenomen zoals de discussie onder revolutionaire marxisten over de merites van de centrumstrategie van de Tweede Internationale op www.revleft.com, met als gevolg de creatie van een platform voor de ideeën van het “marxistisch centrum” op www.marxistcenter.com.
Onze poging een nieuwe publicatie op te zetten, verdient een woordje uitleg over onze intenties, de doelstellingen die we willen bereiken en in welke context wij dit alles plaatsen.
In beweging
Inhoudsopgave
We bevinden ons in een opwindende tijd. Uit alle grote sociale ontwikkelingen, uit alle berichtgeving, uit alle recentelijk ondernomen studies, uit alle politieke debatten, komt naar voren dat de maatschappij zichtbaar in beweging is. Die beweging, dat is het protest in de grote steden van Egypte, Brazilië, Turkije, China, Griekenland, De Verenigde Staten, Rusland, Zuid-Afrika, India, Oekraïne, Tunesië en ga zo maar door. Kortom, ze wortelt zich in alle uithoeken van de wereld (video).
Die beweging neemt nog diverse vormen aan, groeit op verschillende plaatsen, en manifesteert zich op uiteenlopende momenten. Hoewel de protestbewegingen zich nog niet weten te consolideren, hoewel burgerlijke fracties en de staten trachten haar een conservatieve (Egypte, China), sektarische (Syrië, Irak) of nationalistische (Oekraïne) richting uit te sturen, is de geest wel uit de fles en lijken ze sporen na te laten in de wijze waarop we naar de kapitalistische maatschappij zijn gaan kijken.
Een maatschappij in beweging doordringt de publieke opinie. De roep om consolidatie, de bereidheid lessen te trekken uit het protest, neemt toe. Ze neemt zodanig toe dat maar weinig alternatieve organisaties en ideeën aan de vraag om ideeën en middelen kunnen voldoen. Evenmin zijn regeringen in staat om het deksel op de ketel te houden en mensen ervan te weerhouden zelf alternatieven te ontwikkelen.
Heel de wereldwijde economische ontwikkeling, de recente ervaring van de protestacties, de omwentelingen die zich hebben voorgedaan, vormen een overtuigend bewijs dat de beweging nog kan groeien en de vele obstakels die in haar weg liggen zal trachten te overwinnen. Haar vluchtig karakter en de pogingen van revolutionaire organisaties om zich de ervaringen ervan eigen te maken, dat zijn belangrijke gebreken van de beweging.
De bestaande revolutionaire organisaties verkeren nog in de onmogelijkheid om haar op te vangen. De beweging zet niettemin nieuwe stappen en leert uit zowel het heden als het verleden. De wil om lessen te trekken uit de geschiedenis van de arbeidersbeweging groeit, en het is de opdracht van revolutionaire marxisten om eraan te voldoen, maar op dit momenten verkeren veel marxisten in een staat van verdeeldheid. In het zog van de bereidheid om alternatieven te ondersteunen, weerklinkt steeds de roep om linkse eenheid. De oproep vindt nauwelijks gehoor bij de marxistische organisaties.
Ondertussen ontgroeit het protest her en daar al de kinderschoenen (Zuid-Afrika, Egypte, …), het verdraagt niet langer vluchtigheid en onenigheid, en zodoende groeit de vraag naar een hogere, verenigde, beter georganiseerde vorm. Niet langer gaat het ogenschijnlijk om puur economische kwesties. Zij volstaan niet. Politieke eisen en de politieke organisatie van de beweging steken de kop op. Een politieke partijbeweging die tracht deze eisen om te zetten in sociale hervormingen en sociale revolutie behoort wereldwijd tot de mogelijkheden.
De beweging consolideren als een politieke formatie, betrachten eenheid en continuïteit in de beweging te scheppen omheen een programma, betekent niet het einde van de diversiteit. De bezorgdheid dat politiek tot monotonie leidt, was vooral bij aanvang van het protest aanwezig. Maar in tegendeel, een heuse politieke partij van de beweging schept de voorwaarden voor een steeds groter platform voor diverse ideeën en een steeds groter domein voor actie. Ons eerste, onmiddellijke doel is daarom die partijbeweging.
Praktische conclusies
De overweging eenheid te scheppen in de vorm van een politieke partij van de beweging is geen nieuwe. In het verleden heeft de arbeidersbeweging al eigen, op marxisme geïnspireerde partijen opgezet. Kennis van deze voorbeelden is voorhanden en de opvattingen van het revolutionair marxisme uit die tijd ook. (Met onze leesgroep gaan wij op de nood deze lessen te trekken in.)
Welk actieplan moeten we bedenken om de geest van revolutionair marxisme op een zo stevig mogelijke basis nieuw leven in te blazen? Daartoe dient onder meer de ontwikkeling van literatuur en de ideeën die erin vervat zitten. Literatuur wordt gemeenschappelijk als zij bijdraagt aan de eenheid van alle actieve krachten. Die gemeenschappelijkheid houdt de uiting in van alle mogelijke meningen die aanwezig zijn onder revolutionaire marxisten.
Niettemin zijn veel van deze uitingen vandaag nog geïsoleerd of verdrukt. Er is nog relatief weinig sprake van kameraadschappelijkheid en veelal bedrijft men polemiek om nu net niet dát te bereiken waarvoor het revolutionair marxisme staat: een gezamenlijke strijd rond een gemeenschappelijk programma. Marxistische organisaties vandaag willen juist de verschillen scherp stellen om een organisatorische verdeeldheid te rechtvaardigen, niet omwille van diversiteit in eenheid.
Om tot een gezamenlijke ontwikkeling van ideeën en inspanningen te komen, dienen we contact te leggen en met de beweging, vooral met de revolutionaire elementen, en dat contact te onderhouden. Enkel wanneer dit contact is verzekerd, dan kunnen we spreken van gemeenschappelijkheid. We menen heel wat tijd en ruimte te zullen moeten besteden aan theoretische kwesties. Dat is: aan revolutionair marxisme en haar praktische toepassingen voor de beweging.
Zonder twijfel moet een brede discussie over deze kwesties worden gevoerd. De discussie over deze theoretische kwesties willen we toegankelijk maken en we verbinden ze aan de uiteindelijke totstandkoming van een gemeenschappelijk programma. Zonder gemeenschappelijkheid is de voorwaarde zoek voor de uitvoering van systematische propaganda en agitatie. Naar onze mening is het daarom net van belang ook kwesties van organisatie en methode te bespreken. Ze zijn zo vaak kleinschalig, amateuristisch, sektarisch, etc.: de huidige vormen van agitatie en propaganda volstaan allang niet meer.
De toenemende aantrekkingskracht van de beweging op de arbeidersklasse en de jongeren, het toenemend falen van klassieke burgerlijke controle- en repressiemiddelen er tegen, tonen aan dat de beweging eigen principes en methodes hoe dan ook zal ontwikkelen. De verspreiding van de historische principes en methodes van het revolutionair marxisme, van de revolutionaire arbeiderspartijen uit het verleden, kan daaraan bijdragen.
Ook al zijn we maar met enkele duizenden of een paar tienduizend revolutionaire marxisten, collectief en georganiseerd zijn we in staat om stap voor stap de noden tegemoet te komen van een beweging die her en der al spontaan tot antikapitalistische en politieke gevolgtrekkingen komt. Essentieel daarvoor zijn niet alleen analyses van de bewegingen en partijen uit het verleden, maar ook van de beweging die zich nu ontwikkelt. De partijbeweging heeft als doel een fusie van revolutionair marxisme met de beweging.
Ons platform
Het type agitatie dat we vandaag veelal zien is een enge vorm van agitatie. Agitatie met weinig meer dan een lokaal of regionaal karakter; agitatie die inwaarts gericht is op niet veel meer dan de voordelen voor de eigen organisatie; agitatie die nauwelijks voorbij economische horizonten kijkt. Deze bekrompenheid is inadequaat voor de hedendaagse noden van de beweging. Heel wat agitatie is afgeleid van een propaganda die zich vastpint op de verheerlijking of het maken van kopieën van een specifieke fase van de ontwikkeling van de beweging – zij het historisch (1917, 1949, …) of hedendaags (Tahrir, Occupy Wall Street, …).
Wij daarentegen trachten het belang van de hele beweging te onderstrepen en we ondersteunen overal iedere revolutionaire beweging tegen de bestaande maatschappelijke en politieke toestanden. We gaan daardoor niet mee in pogingen het revolutionaire karakter van de beweging te miskennen. En we wijzen af hoe getracht wordt de revolutionaire aard van het marxisme – in heden en verleden – af te zwakken. Ons eigen platform zal daarom voornamelijk educatieve en doeleinden dienen. We zijn vandaag nog niet in staat de propagandistische en agitatorische middelen van de beweging te vormen.
Maar alle aspecten van onze maatschappij in beweging zouden wel moeten doorschemeren in de werking van ons platform. We moeten vermijden enkel en alleen aan theorievorming te doen. We hopen tot een toestand te komen waarin marxistische publicaties middelen worden voor de wederzijdse bespreking van alle kwesties door alle marxisten met de meeste diverse achtergronden.
Open uitwisseling en polemiek in het volle zicht van de beweging is noodzakelijk en wenselijk om de mate waarin er verschillen bestaan te verduidelijken, en om discussie vanuit alle hoeken te kunnen voeren opdat we de extremen kunnen aanpakken die het onvermijdelijke gevolg zijn van inwaartse oriëntaties. Wij menen dat het van belang is onze publicatie te focussen op politieke en democratische kwesties.
Het is niet zo dat we ermee de klassenstrijd zouden willen ontkennen; noch willen we economische kwesties onderwaarderen. Maar economische kwesties en de klassenstrijd zijn noodzakelijkerwijs politiek van aard; de politieke strijd om democratie staat overal vooraan op de agenda van de beweging. Waarom houden veel marxisten dit achter?
De taken die wij ons vooropstellen zijn breed en ze reiken ver. Maar we hadden dat niet aangedurfd, leefden we niet in de overtuiging dat het verleden ons inspirerende aanknopingspunten geeft en dat vooral de huidige beweging nieuwe, complexe vraagstukken opwerpt en sympathiseert met hen die trachten er positieve antwoorden op te formuleren.
Deze sympathie willen we vertalen naar kameraadschappelijkheid. We proberen ervoor te zorgen dat iedereen die met het revolutionair marxisme en de protestbewegingen sympathiseert toenadering kan zoeken tot onze publicaties zonder zich te moeten schikken naar rigide vormen van centralisme. Dat weerspiegelt onze eigen zoektocht naar ideeën en toenadering tot de ideeën van anderen.
Deze tekst is aangepast voor publicatie als een op zichzelf staand artikel.