Open grenzen; wordt dat benauwd?

In dit ingezonden artikel reageert Gijs Muis op de herziening van ons voorstelprogramma. Omdat wij de discussie over dit programma graag zo veel en zo openlijk mogelijk voeren, moedigen wij iedereen dan ook aan om hun commentaar in te sturen in de vorm van een brief of artikel. Gijs Muis reageert in dit artikel op het huidige standpunt in het voorstelprogramma van het Communistisch Platform:

“Tegen “Fort Europa”. Voor de vrije migratie van iedereen in en uit de EU. Het recht op volledig burgerschap met volledige sociale en politieke rechten voor alle migrantenarbeiders die langer in het land verblijven dan zes maanden.”

Binnen het Communistisch Platform vindt er momenteel een herziening plaats van ons voorstelprogramma. Een van de standpunten waar ik kritiek op heb is het standpunt omtrent open grenzen. In dit artikel wil ik uiteenzetten waarom ik vind dat dit punt geschrapt moet worden uit ons voorstelprogramma.  De exacte tekst zoals die er op het moment van schrijven staat is:

“Tegen “Fort Europa”. Voor de vrije migratie van iedereen in en uit de EU. Het recht op volledig burgerschap met volledige sociale en politieke rechten voor alle migrantenarbeiders die langer in het land verblijven dan zes maanden. Grenscontroles alleen onder controle van de vakbeweging, om stakingsbreken en uitbuiting te voorkomen.”

Vanuit een puur ideologisch oogpunt kun je beweren dat we als internationalisten wel voor open grenzen moeten zijn, het alternatief erop zou zijn om “mensen op te sluiten binnen hun grenzen”. Maar in een dergelijk lastig vraagstuk zijn zulke zuiver ideologische zwart-wit oplossingen zelden echt het antwoord. Als we antwoord willen geven op het migratie-vraagstuk dienen we een heleboel belangen af te wegen. Is het goed voor de Nederlandse arbeiders? Is het goed voor gastarbeiders en/of voor vluchtelingen? En ook rest nog de vraag of het goed is voor het land van herkomst? In dit artikel doe ik een poging om een zo goed mogelijk antwoord op al deze vragen te formuleren, ik ben echter ook slechts een mens en beweer verder niet alle antwoorden of oplossingen te hebben. Waar ik mensen van wil overtuigen is dat open grenzen geen rationele oplossing zijn voor de bestaande problematiek. Wat dan wel de oplossing kan zijn, is iets wat uit verdere discussie en dialoog zal moeten blijken.

Om te beginnen wil ik heel kort ingaan op de discussie hierover op het aggregaat, de ledenvergadering en het hoogste orgaan van het Communistisch Platform. Er zijn in de afgelopen 30 jaar circa 38,000 migranten omgekomen die via de zuidgrens van de Europese Unie probeerden binnen te komen¹, dit zou volgens het aangedragen argument komen doordat we geen open grenzen hebben. Nu zijn de kosten voor een dergelijke bootreis rond de 1000 euro, terwijl de kosten voor een vlucht rond de 300/400 euro liggen. De werkelijke reden dat deze vluchtelingen de boot nemen, en daarmee hun leven moeten riskeren zit hem in een Europese wet uit 2001. Deze stelt dat vliegmaatschappijen financieel verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor ongedocumenteerde passagiers die terug uitgezet moeten worden. Er wordt wel een uitzondering gemaakt voor mensen die een vluchtelingenstatus hebben volgens de Conventie van Genève, maar omdat vliegmaatschappijen dit risico niet willen lopen weigeren ze bij voorbaat iedereen zonder documenten². Gezien de bewering dat we tot 2001 open grenzen zouden hebben gehad nogal twijfelachtig is, neem ik aan dat hiermee het voornaamst gegeven argument voor open grenzen toch wel redelijk onterecht lijkt. De voornaamste reden dat er geen veilige vluchtroutes zijn ligt immers bij een ander probleem, het actief verhinderen van de veilige doorgang.

Als tweede wil ik nog opmerken dat dit voorstel ook terugkomt in een van de standpunten van het door het Platform geïnitieerde, “Marxistisch Forum”. De exacte verwoording hierin was:

Tegen Fort Europa, voor de vrije migratie van iedereen in en uit de EU. Het recht op volledig burgerschap met volledige sociale en politieke rechten voor alle migrantenarbeiders die langer in het land verblijven dan zes maanden. Grenscontroles alleen onder controle van de vakbeweging, om stakingsbreken en uitbuiting te voorkomen.

Ik vind dat het zowel in het Marxistisch Forum en in het voorstelprogramma niet houdbaar is. Bij het Marxistisch Forum staat dit als losse eis, dit impliceert dat we deze eis onder de huidige kapitalistische verhoudingen kunnen uitvoeren. Gezien het Kompas zelf een breder programma is dient het ook als totaalpakket gelezen te worden en zal ik af en toe in mijn argumentatie moeten wisselen tussen deze twee verhoudingen. Ik denk namelijk dat de eis onwerkbaar in beide situaties.

Zijn open grenzen goed voor de Nederlandse arbeiders?

Dit is de lastigste vraag om te beantwoorden, omdat er weinig en tegenstrijdige concrete onderzoeken zijn met harde cijfers. Echter hebben we wel al open grenzen binnen de Europese Unie, en ervaringen met gastarbeid waar lessen uit te trekken zijn. Wat vaststaat is dat zolang de economie van het gastland groeiende is, een influx van laaggeschoolde migranten vaak een positieve impuls geeft aan de economie. Deze kan immers doorgroeien ad infinitum, zolang andere landen maar arbeiders blijven leveren om deze groei te ondersteunen. Puur vanuit het perspectief van economische welvaart is het enkel slecht voor arbeiders van de sectoren waar de migranten gaan werken, want hun lonen dalen aanzienlijk ³. In mijn ervaring zorgt het ook voor verslechterde omstandigheden op de werkvloer, daar waar gastarbeiders werken vanwege een verzwakte machtspositie voor alle arbeiders. Doordat het aanbod aan arbeiders aanzienlijk hoger ligt dan de vraag, kunnen ze ook weinig eisen stellen zoals een degelijk loon. Hierbij moet ook vermeld worden dat de “getroffen” sectoren vaak de arbeiders bevatten met de zwakste positie op de arbeidsmarkt, die nu moeten concurreren met arbeiders die onbedoeld het gemiddelde nog verder naar beneden trekken.

Toen Turkse en Marokkaanse gastarbeiders naar Nederland kwamen publiceerde het toenmalige Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur een folder die heette “Ver van huis, maar toch thuis (c/a 1983)”. Hierin stond de volgende passage:

Gastarbeiders zijn goedkoper dan machines, dat klinkt gevoelloos, maar het is waar. Gastarbeiders brengen al jaren produkten binnen ons bereik, die, door Nederlandse handen gemaakt, voor ons onbetaalbaar zouden worden. `Het zijn goedkope hardwerkende arbeidskrachten, eigenlijk onmisbaar en broodnodig voor onze ekonomie. Zonder hen zouden de prijzen van onze produkten onmiddellijk stijgen,’ zegt de direkteur van een broodfabriek. ⁴

Dat een dergelijk doelbewust bodembeleid schadelijk is voor de al werkende arbeiders in die sectoren moge duidelijk zijn.

Een ander gegeven is dat met de influx van arbeidsmigranten en andere migranten de multiculturele samenleving in Nederland een feit werd. Ik wil het hier niet hebben over de vraag wat daarvan te vinden, dat onderwerp is veel te breed en zou afleiden van het onderwerp van dit artikel. Wat echter duidelijk is is dat met de opkomst van de multiculturele samenleving er nieuwe, nog exclusievere zuilen ontstonden. In de Turkse zuil spreken ze Turks, kijken ze Turkse televisie, gaan ze naar Turkse winkeltjes, de Turkse Moskee en hebben ze Turkse vrienden. Dit heeft zowel een negatief effect op hun integratie ⁵, alsook op onze mogelijkheden als arbeidersbeweging om een sterke partij op klassenbasis te organiseren. Hetzelfde probleem zie je nu bij de Poolse gastarbeiders, ondanks hun grotere bereidheid om contacten met Nederlanders aan te gaan ⁶. Friedrich Engels constateerde ditzelfde probleem al in Amerika in 1893, zoals te lezen in het volgende door mij vertaalde citaat:

(…) je kunt niet ontkennen dat de huidige situatie in Amerika zorgt voor aanzienlijke eigenaardige moeilijkheden voor de stabiele groei van een arbeiderspartij.

(…)

Ook, en vooral is er immigratie, die de arbeiders verdeeld in twee groepen, autochtoon en allochtoon, en deze laatste groep weer in 1. Ieren, 2. Duitsers, 3. Een aantal andere groepjes die elk hun eigen taal spreken – Tsjechen, Polen, Italianen, Scandinaviërs, etc. En daaraan toegevoegd, de zwarte bevolking. Om een partij te vormen van onze klasse met al deze groepjes vereist een buitengewoon sterke inzet. Zo nu en dan zal een krachtig elan zich laten gelden, maar het enige wat de bourgeoisie hoeft te doen is het passief uit zitten, waarna de verschillende elementen van de arbeidersklasse opnieuw zullen desintegreren. ⁷

Deze nu al extreem verdeelde groepen verdienen volgens de huidige eis in het programma na zes maanden werken volledig burgerschap. Dit houdt in dat deze situatie veel langer stand zal houden, zo niet; oneindig. En het betekent dat wij als arbeidersbeweging stokken in onze eigen spaken gaan steken. Ik begrijp het sentiment, maar met een dergelijke eis kun je je totaal niet bewapenen tegen de race naar de bodem die we momenteel hard aan het winnen zijn. Dat je mensen na zes maanden werken verder het recht geeft om te stemmen, en het worden van  actieve leden van de samenleving kan ik enkel toejuichen, maar een dergelijke eis hoeft geen burgerschap te impliceren. Anders zal een zo verdeeld mogelijke arbeidersklasse die elke taal spreekt, elke cultuur kent, en elke waarde kent behalve een gemeenschappelijke het gevolg zijn. Tevens kun je nooit controle uitoefenen op de influx van gastarbeiders die hierheen worden gehaald zonder beperkingen op het burgerschap. Na slechts zes maanden zijn ze gastarbeider af en kun je weer nieuwe immigranten naar binnen hengelen.

Maar, zo zullen veel leden van het Platform aanvechten, deze eis geldt niet voor nu. Deze eis moet je zien in de context van de rest van het programma:

• Een grootschalige herinvestering in sociale huisvesting. Aan de woningnood dient een einde te komen.

• Sociale huisvesting dient van hoge kwaliteit te zijn, energiezuinig en met ruime woonruimte. Er moet ruimte zijn voor gemeenschappelijke woonverblijven; gedeelde diensten, tuinen, zwembaden, sportverblijven zouden onderdeel moeten zijn van het woonbestand. Waar toepasselijk moet er buiten plek zijn voor kinderen om te spelen, voor jongeren om activiteiten te ontplooien en voor andere leeftijdsgroepen om samen te komen.

De kwestie huisvesting brengt per definitie een interessant probleem aan het licht. Wanneer we spreken over open grenzen, bedoelen we dus dat je ook het recht hebt om je overal te vestigen. Gezien de grootse woningtekorten die Nederland al kent, is de vraag of het wel realistisch is om al deze nieuwkomers van woningen te voorzien. En zo ja, hoe werkt de toekenning hiervan? Krijgen mensen die al woonachtig zijn in Nederland hier voorkeur boven de nieuwkomers, of juist andersom? Hoe garandeer je dat deze mensen een baan krijgen, als je het al kan garanderen?

Een veel voorkomende manier om dit soort vraagstukken te pareren is de mythe van de terugkeer. De overgrote meerderheid van de economische migranten en gastarbeiders zou hoegenaamd terugkeren naar het thuisland als ze de kans krijgen. Puur op basis van je gezonde verstand zou je al moeten snappen dat mensen die hier 10/20 jaar werken, een woning hebben, vrienden, kinderen en een leven hebben opgebouwd in dit land wellicht toch niet zullen terugkeren. Deze mythe was ook persistent toen de Turken en Marokkanen naar Nederland kwamen, waarvan we inmiddels ook wel weten dat de meesten niet zijn teruggekeerd. Er wonen inmiddels 200,000 Polen in Nederland ⁸, waarvan 75% heeft aangegeven te willen blijven⁹. En dit is slechts nog de situatie binnen de grenzen van de Europese Unie, waar de relatieve verschillen in welvaart beperkt zijn. Vergeleken met Burkina Faso is Polen een Walhalla van welvaart. Het zal ongetwijfeld heel gezellig worden met zijn allen op één enkel continent, maar ik betwijfel dat het een gewenste situatie is als er ook andere mogelijkheden zijn.

De kwestie huisvesting wordt nog interessanter wanneer we dit als actuele eis behandelen. De gemiddelde wachttijd voor een sociale huurwoning in Nederland is bizar hoog. In een relatief doorsnee stad als Tilburg is de gemiddelde wachttijd ongeveer acht jaar ¹⁰. Sociale huurwoningen worden zoals bekend veelal gebruikt door Nederlandse arbeiders met een laag inkomen. Als je open grenzen als stellingname accepteert kan vrijwel iedereen dit land binnen komen, maar waar moeten ze wonen? Als ik, als arbeider met een sociale huurwoning nu besluit dat ik in Groningen-stad wil gaan wonen zal ik daarbij aangewezen zijn op ditzelfde systeem en dus ook circa acht jaar moeten wachten. Met andere woorden staat het me niet vrij om zomaar overal heen te verhuizen. Houdt dit concreet in dat mensen van over de grens zich hier inschrijven op sociale huur, de wachtlijsten omhoog drijven en dan na acht of meer jaar deze kant op mogen komen? Dezelfde methode die we toepassen op autochtone arbeiders. In dat geval is er echter nog steeds geen sprake van vrije migratie. Maar als we mensen ongeacht hun woonstatus het Nederlands staatsburgerschap geven, wat heeft dat voor implicaties? Betekent dit dat de gehele wereld zich kan beroepen op het Nederlands staatsburgerschap, of moet je hier dan ook fysiek gewoond hebben? Als we sociale huur en onze voorzieningen niet in acht nemen, maar wel van woonstatus uitgaan kan het leiden tot situaties zoals we nu zien met onze gastarbeiders. Vele mensen opgesloten in kleine schimmelruimtes waar het niet zeldzaam is om ongedierte op het aanrecht te hebben. Al dit soort vraagstukken maken van open grenzen een belachelijk schadelijk, en vooral slecht doordacht voorstel.

Zijn open grenzen goed voor gastarbeiders?

Maar, zullen enkelen pareren. Deze situatie is wellicht niet goed voor de Nederlandse arbeidersbeweging, maar wel voor de gastarbeiders. Gezien we meer dan voldoende welvaart hebben in Nederland is het toch niet zo’n groot probleem dat wij (waarmee gedoeld wordt op de armere Nederlandse arbeiders) iets inleveren? Hoewel ik het idee van een deel van de arbeidersklasse opofferen voor een dergelijk beleid überhaupt niet zie zitten, zal ik even meegaan in de logica. Want ook voor gastarbeiders is een dergelijke situatie, waarin ze niks anders zijn dan arbeidsvee, niet erg wenselijk.

Ik heb zelf in veel bedrijven gewerkt met arbeidsmigranten. In mijn ervaring was het probleem uiteraard nimmer de arbeidsmigranten zelf. Door het eerder genoemde huisvestingsprobleem zijn veel gastarbeiders aangewezen op woningen van uitzendbureaus, die in de meeste gevallen voor veel te veel geld aan ze verhuurd worden. Dit zijn vaak erg slecht onderhouden woningen waar ze met veel te veel mensen op kleine kamertjes zitten, ik heb meer dan eens verhalen gehoord over ongedierte en verval. Bijkomend nadeel is dat het de werkgevers disproportioneel veel macht geeft. Ik heb meegemaakt hoe een Poolse jongen letterlijk op de bus terug naar Polen is gezet om een, voor mij nog steeds niet duidelijke overtreding. Dit houdt ook in dat, mede door de taalbarrière en het gebrek aan kennis van de Nederlandse wetgeving en procedures, bedrijven met meer arbeidsmigranten, ook veel slechtere werkomstandigheden kennen. Waarbij zaken als dubbele diensten draaien of onveilige werksituaties aan de orde van de dag zijn. Bij Nederlandse arbeiders in dergelijke bedrijven zijn ze vaak iets coulanter, maar als je echt te mondig wordt willen ze toch al snel van je af.

Dit is uiteraard anekdotisch, zo ook het verhaal van de moderne slavernij in de kassen zoals beschreven in de Telegraaf ¹¹. Het is tevens anekdotisch dat de Poolse ambassade minister Koolmees op het matje riep over de misstanden omtrent hun landgenoten ¹², zo ook is het voltallige boek “Ik (Ali)” waarin Günter Wallraff undercover gaat als Turkse gastarbeider volledig anekdotisch. Maar alles bij elkaar genomen denk ik dat we best mogen aannemen dat gastarbeid tot verschrikkelijke omstandigheden en uitbuiting leidt.

Uit dit laatste boek, “Ik (ALi)” valt ook te vernemen dat de Duitse en Turkse geheime dienst samenwerkten om de gastarbeiders onder controle te houden, in de tijd dat Turkije nog een militaire dictatuur kende ¹³. De zwakke positie van de Turkse gastarbeiders was niet enkel onkunde of een samenloop van omstandigheden, het was de voltallige reden dat ze naar West-Europa werden gehaald. De burgerlijke klasse en staat zullen er dan ook alles aan doen om die positie zo zwak mogelijk te houden, om maar niet hun eigen positie op de internationale handelsmarkt te verliezen. Hetzelfde effect zal het hebben als we af weten te dwingen dat we de grenzen opengooien voor mensen van nog verder achtergebleven streken, het is een kapitalistische eis die niks met de arbeidersklasse van doen heeft. Zolang er nog geen gelijke economische omstandigheden zijn in de wereld, en zolang het kapitalisme niet is afgeschaft, zijn absoluut open grenzen nimmer in het voordeel van de arbeiders.

Een mogelijk middel om de problemen te verkleinen werd aangedragen in de Spanning (het theoretische blad van de SP) door Ruud Kuin en Eduard Scheltinga.

De verschillen in sociale zekerheidspremie moeten ongedaan worden gemaakt door in het land van tewerkstelling voor iedereen dezelfde premies verplicht te stellen. Daarnaast moet de arbeidsmigratie gereguleerd worden door middel van tijdelijke vergunningen, gekoppeld aan de volgende voorwaarden: in de sector moeten minimaal 50 vacatures op duizend banen minimaal 5 weken openstaan, in de sector is maximaal 20 procent van de medewerkers arbeidsmigrant en de loongroei moet de afgelopen drie jaar boven de indexatie liggen. ¹⁴

Dit is een mogelijke oplossing, hoewel die onmogelijk zou zijn met open grenzen. Persoonlijk denk ik niet dat het sectoraal aangepakt moet worden, maar per bedrijf. Waar je per sector met een dergelijk quotum situaties kan hebben waar het ene bedrijf enkel gastarbeiders heeft, en twee anderen niet. Garandeert een quotum per bedrijf dat hier geen scheefgroei in ontstaat. Er zijn meerdere redenen voor een bedrijfsmatig quotum, maar in de context van dit artikel is het met name van belang dat bedrijven met een hoge procentuele aanwezigheid van arbeidsmigranten veelal slechtere arbeidsomstandigheden hebben. Als bijvoorbeeld minder dan 25% van de werknemers gastarbeider is, hebben de Nederlandse arbeiders in mijn ervaring een positief effect op de integratie van de gastarbeiders. Ook mitigeert zo’n verhouding het loonmatigende en arbeidsomstandigheden verzwakkende effect die gastarbeiders onder andere omstandigheden vaak hebben. De Nederlandse arbeiders praten met de immigranten en leren ze al snel over hun rechten en de misstanden die ze zelf niet herkennen, in veel situaties zie je mooie momenten van solidariteit ontstaan. Dit is helaas geen absolute regel, maar vaak heeft dit een positief effect op de beide groepen omdat ze elkaar zo verheffen.

Door kleinere groepen arbeidsmigranten toe te laten kunnen we ook op een maatschappelijk niveau betere voorzieningen leveren als woningen, kinderopvang en een goede integratie in de bredere samenleving. Dit is zowel een positieve uitkomst voor de arbeidsmigranten als voor de Nederlandse arbeiders in die sectoren, en de arbeidersbeweging in Nederland als geheel. Een goed immigratiebeleid voor minder arbeidsmigranten verslaat in mijn optiek het alternatief van barbarij voor de velen.

Mogelijk zullen enkele kameraden pareren dat in het voorstelprogramma toch staat dat er “gelijk loon, voor gelijk werk” zal moeten zijn. Dit getuigd naar mijn inzicht van een gigantische naïviteit ten opzichte van het bedrijfsleven en het grootkapitaal. Iedereen die wel eens in een arbeidsconflict verwikkeld is geweest weet dat de meeste bedrijven het niet zo nauw nemen met de regels, en dat ze altijd zullen proberen om links of rechtsom toch hun zin door te drijven. Je mag van hem vinden wat je wilt, maar ik vind dat Jasper van Dijk het goed verwoorde in de Spanning.

Negatieve gevolgen als uitbuiting en verdringing zijn volgens deze partijen tegen te gaan door uitwassen te bestrijden, en gelijk loon te bieden voor gelijk werk. Jasper van Dijk stelt dat dit tot nu toe niet is gelukt, en ook niet gaat lukken: ‘Het goedkoper zijn is juist wat een buitenlandse werkende aantrekkelijk maakt. Zolang onderbetaling het verdienmodel is, gaan er voor elke route die je sluit, vier nieuwe open. Onlangs kwam in het nieuws hoe Slowakije een nieuwe ‘hub’ (draaischijf) wordt voor het detacheren van arbeidsmigranten. Op papier werken zij in Slowakije, dus tegen de Slowaakse werkgeverslasten van 2,5 procent, terwijl ze feitelijk overal in Europa aan het werk kunnen. Dat scheelt tientallen procenten in vergelijking met een Nederlandse werkende, ook bij betaling van hetzelfde loon. Gooi deze constructie dicht, en je kunt er vergif op innemen dat de uitzendsector een nieuwe maas in de wet vindt, of zich verplaatst.

Het gebruik van zzp is zo’n constructie. Deze wordt nu al volop gebruikt om het dienstverband te omzeilen. Voor zzp’ers is niets geregeld: geen cao, geen pensioenopbouw, geen minimumtarief. Het vrije verkeer van diensten is één van de basiswaarden van de Europese integratie. Deze vrijheid van ondernemen zorgt er in feite voor dat arbeid altijd goedkoper kan, als het maar verpakt wordt als ondernemen. Kort samengevat: uitbuiting laat zich niet aanpakken zonder inperking van arbeidsmigratie en het vrije verkeer van diensten.”¹⁵

Daarmee wil ik overigens niet zeggen dat alle beleidsvoorstellen die Jasper van Dijk en de SP doen goed zijn. Een heleboel zijn zelfs schadelijk voor arbeidsmigranten, en veel van de  ideeën van van Dijk hebben een nationalistische insteek. Dat betekent echter niet dat alles wat hij zegt onzin is, waaronder bovenstaand stuk.

Zijn open grenzen goed voor het land van herkomst?

Maar, zo dragen enkele kameraden aan. Die arbeidsmigranten sturen al dat geld terug naar hun thuisland, daarmee is het juist goed voor de ontwikkeling van die landen. Allereerst wil ik verwijzen naar de eerder benoemde folder “ver van huis maar toch thuis” van het ministerie van VWS:

Deze mensen verrichten werk, waarvoor de mensen uit het land zelf hun neus ophalen. Ongeschoold werk voor lage beloningen. Dat is de echte reden waarom West-Europa ondanks de ekonomiese malaise ook ná 1973 is doorgegaan met het scheppen van werk voor gastarbeiders. Meer dan driekwart van de gastarbeiders in West-Europa doet werk waarvoor geen vakkennis wordt vereist. Met dat werk leveren ze wél een enorme bijdrage aan de ekonomie van West-Europa.

(…)

Veel van het geld dat hij hier verdient, geeft hij echter ook hier uit. Het komt niet ten goede aan de broodnodige ontwikkeling van Turkije. Wat zegt hij daarom? `Door mij en alle andere buitenlanders die hier werken, wordt Nederland nog rijker dan het al was, terwijl onze landen arm blijven’.¹⁶

Zoals ik eerder al aangaf lijkt gastarbeid met name goed voor de economie van het gastland, zolang de economie groeit kunnen ze ad infinitum uit blijven breiden terwijl gastarbeiders hierheen worden gesleept als arbeidsvee.

Eerlijkheidshalve moet ik erbij vermelden dat verschillende studies ook positieve effecten ontdekten met betrekking tot het thuisland van gastarbeiders. Het geld dat teruggestuurd wordt naar ontwikkelingslanden bedraagt ongeveer driemaal zoveel als alle ontwikkelingshulp bij elkaar ¹⁷. Echter blijft de productieve arbeid zich beperken tot de gastlanden en ontwikkelen de economieën er maar weinig mee, het is dan ook met name gunstig voor de ontvangende familieleden en zorgt niet voor een structurele verbetering van de ongelijke ontwikkeling in de wereld. Parallel met enige groei die het thuisland hierdoor maakt groeit de economie van het gastland ook.

Noemenswaardige verdere voordelen zijn dat de kunde en kennis van migranten naar ontwikkelde landen verbetert. Deze kennis kunnen ze eventueel mee terugbrengen bij remigratie ¹⁸. Tevens bestaat er een hypothese dat remigranten de democratische instituten van hun thuisland versterken en verscherpen ¹⁹. Ik spreek me dan ook zeker niet uit tegen alle arbeidsmigratie, ik vind enkel dat het gereguleerd dient te worden.

Onze vraag zou ook niet enkel moeten zijn wat in brede zin goed is voor het gastland in koude cijfers. De vraag zou ook moeten behelzen wat goed is voor de werkende klasse in het thuisland. Een goed voorbeeld van nu al ontstane problematiek is Ghana. Dokters zijn niet bepaald de armste leden van de samenleving die een wanhopige situatie ontvluchten. Desalniettemin is het menselijk om meer te willen dan je hebt, helemaal als dit proportioneel zoveel meer lijkt. Ghanese dokters vertrekken dus in grote getalen naar het Westen, het gevolg hiervan is dat er slechts één arts is op de 6700 Ghanezen (in Nederland is dit één arts op 300 inwoners ²⁰). Een dergelijk scenario is terug te zien in meerdere ontwikkelingslanden. Het argument dat je deze mensen door ze niet aan te nemen zou opsluiten binnen hun grenzen gaat voorbij aan het feit dat het overgrote deel van de Ghanezen al lang opgesloten zit tussen hun grenzen, onder vele malen slechtere omstandigheden dan de vertrekkende doktoren. Deze doktoren worden overigens ook nog eens vaak actief gerekruteerd door westerse ziekenhuizen ²¹. Het actief ondermijnen van het lokale zorgstelsel is crimineel te noemen, aanzienlijk crimineler dan welke beperking hieromtrent op die migratie dan ook.

Als laatste wil ik opmerken dat het concept open grenzen, hoogstwaarschijnlijk onbewust, een sociaal-chauvinistisch construct is. In plaats van fabrieken te bouwen in Polen of Ghana, om daar de voorzieningen, de infrastructuur etc. te verbeteren, halen we arbeiders naar Nederland om hier te werken. En hoe langer ik erover nadenk, hoe belachelijker ik het acht dat Communisten dit kunnen steunen. Vanuit een burgerlijk perspectief is hier uiteraard iets voor te zeggen, je hebt hier de productiemiddelen al, de voorzieningen, de infrastructuur en hoogstwaarschijnlijk ook de afzetmarkt. Maar wat hebben Nederlandse arbeiders, de gastarbeiders, of de landen van herkomst hier echt mee te winnen? Bijzonder weinig is het antwoord. Het moge geen verrassing zijn dat het diepgewortelde kapitalistische project van de Europese Unie ook inzet op het vrije verkeer van kapitaal en mensen. En dat is stomweg omdat er maar één klasse is die hier echt baat bij heeft onder de huidige economische verhoudingen, en dat is de kapitalistische klasse.

Zijn open grenzen goed voor vluchtelingen?

Als laatste rest er nog deze vraag. Aan de oppervlakte zou je die bewering voor vluchtelingen makkelijk kunnen maken, het lijkt een oplossing voor de problematiek omtrent het vraagstuk. De realiteit is echter dat niet iedereen de middelen heeft om een dergelijke vlucht op eigen kracht en kosten te maken. Het zijn dan ook vaak hoger opgeleide vluchtelingen die de overtocht naar Europa maken, dit terwijl de omstandigheden voor de achtergebleven vluchtelingen erbarmelijk blijven. Wat mij van groter belang lijkt is dan ook een proactief optreden van de internationale gemeenschap. Gezien de beperkte grondstoffen, huisvesting, etc. die elk land bezit kunnen we moeilijk het vraagstuk op zijn beloop laten, en mensen zelf laten kiezen waar ze heen vluchten. Een veel beter beleid zou zijn om vluchtelingen die daartoe bereid zijn inclusief hun families op een veilige manier onder te brengen en te verdelen over de stabiele landen van de wereld. Een land als Uruguay heeft ook meer dan voldoende middelen voor de opvang van vluchtelingen en is even stabiel als Europa. Echter is een dergelijk beleid per definitie een beperking op de open grenzen. Open grenzen staan dus zelfs hier een daadwerkelijke oplossing in de weg, en getuigen enkel van een zekere luiheid, “de grenzen zijn open, wij hebben gedaan wat we konden doen”. Een soortgelijk beleid aan wat ik hierboven voorstel is noemenswaardig tevens het advies van het gespecialiseerde VN-orgaan omtrent dit vraagstuk; UNHCR ²².

In het kort denk ik dat het van wezenlijk belang is dat we daadkrachtig optreden, veilige vluchtroutes scheppen en proberen de autochtone gemeenschappen niet te overbelasten.

Conclusie

Hoewel ik het idee achter open grenzen en vrije migratie begrijp, en het een erg sympathieke opvatting vind, denk ik niet dat het een nuttige, noch realistische eis is voor de arbeidersbeweging hier of elders op dit moment. Het is intellectueel lui, en het is een zwart-wit oplossing voor een kwestie die absoluut niet zwart-wit is. Als de omstandigheden in de wereld anders zijn, en de welvaart wat eerlijker verdeeld is. Met andere woorden, als de reden voor migratie niet meer enkel economisch gewin is, kunnen we grenzen pas afschaffen. Net zo goed als dat je de staat als economisch instituut pas kan afschaffen als de voorwaarden hiervoor aanwezig zijn, kunnen we ook de grenzen niet open gooien voor de voorwaarden hiervoor aanwezig zijn.

Ik hoop met deze opzet een discussie aan te wakkeren, zodat we collectief als arbeidersbeweging tot gedegen oplossingen komen voor de problematiek die we proberen te tackelen. Mijn voorstel was indertijd dan ook om open grenzen uit het programma te schrappen, opdat we uit onze collectieve ervaringen hopelijk tot een beter standpunt komen. Belangrijk hierbij op te merken is dat we uit moeten gaan van de arbeidersbeweging hierin, en eisen moeten formuleren die we ook als beweging, en dus los van de staat kunnen afdwingen of uitvoeren. Ik hoop dan ook dat kameraden dit vooral meenemen in toekomstige afwegingen rond deze kwestie.

Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.