Recentelijk was weer de jaarlijkse Communist University (CU), de scholingsweek van de Communist party of Great Britain (Provisional Central Committee) (CPGB(PCC)). Normaliter vindt deze plaats in Londen, maar vanwege het coronavirus had men gekozen voor een online variant. Zoals altijd waren de scholingen van hoog niveau, met veel ruimte voor discussie naderhand. In dit stuk doen we verslag van een aantal scholingen en geven we een korte sfeerimpressie. De scholingen zijn, inclusief discussies, terug te vinden op Youtube.
Elk jaar dat we er tot dusver geweest zijn, was CU een gezellige bedoening. Er werden 3 scholingen per dag gegeven, met tijdens de lunch een inleiding voor minder geschoolde kameraden, en vaak ook spontane scholingen aan het einde van de dag. Vanwege corona kon er dit jaar geen fysieke scholingsweek worden gehouden, en dus had de CPGB voor een andere opzet gekozen. Zo waren er dit jaar maar twee scholingen per dag, en werd ‘achteraf samen naar de kroeg’ vervangen door groepsbellen op discord. Ondanks de beperkingen hebben we de scholingsweek als zeer positief ervaren, waarbij we meerdere dagen tot diep in de nacht konden genieten van verhalen uit de oude doos van het CPGB kader, nuttige ervaringen konden worden uitgewisseld, en serieuze kritische discussies werden gevoerd over praktische en inhoudelijke zaken. Ondanks politieke verschillen bleef het ten alle tijden gezellig.
Ook de scholingen zelf hebben we met veel interesse gevolgd. Vanuit Nederland was er regelmatig een goede vertegenwoordiging: zowel vanuit CP als van buiten CP. Hierbij viel ons op dat de interesse voor het communisme in Nederland vooral van jonge mensen komt. De scholingen zelf duurden telkens drie kwartier tot een uur, waarna er nog anderhalf uur was voor discussie over het onderwerp. Zowel de scholingen als de discussies waren zeer stimulerend.
Alle sessies werden gestreamd op het YouTube-kanaal van de CPGB en kun je daar terugkijken. Ook zijn ze terug te zien op de communistuniversity.co.uk website. Hieronder zullen we een aantal van de presentaties bespreken en kort samenvatten, maar bekijk ze natuurlijk vooral zelf, om je eigen gedachten te vormen en te scherpen.
Revoluties in hoogontwikkeld kapitalisme
De eerste scholing waar we wat over willen vertellen, werd gegeven door Marcel van der Linden, werkzaam bij het internationaal instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Hij sprak over de vraag waarom de arbeidersklasse in ontwikkelde kapitalistische landen er niet in is geslaagd een revolutie te starten. Hiervoor gaf hij drie mogelijke deelverklaringen, gebaseerd op zijn onderzoek tot dusver.
De eerste was volgens hem de ‘transition dip’. Omdat de rol van de staat veranderde met de komst van kapitalisme, en het zich actiever ging bemoeien met het leven van onze klasse, werd het belangrijker deze in stand te houden. Omdat ze steeds meer van mensen vroeg, gingen mensen ook meer terug verwachten. En doordat de staat zich vervlocht met het dagelijkse leven, en allerlei diensten leverde (onderwijs, zorg, uitkeringen, enzovoorts), werd het idee van een revolutie minder aanlokkelijk, omdat dit het risico creëert dat we er op korte termijn op achteruit zouden kunnen gaan, terwijl dit voorheen niet was.
Een tweede verklaring die hij gaf was ‘deflection’ (afleiding). Hiermee bedoelde hij dat de moderne maatschappij veel complexer is geworden, terwijl de politieke macht niet langer duidelijk bij de staat ligt, omdat ook bedrijven en andere organisaties en instanties macht hebben. Hierdoor is niet langer duidelijk wie precies de baas is over onze maatschappij, in tegenstelling tot in feodale of laagontwikkeld kapitalistische maatschappijen.
De laatste verklaring die hij noemde was ‘incorporation’. Dit houdt in dat waar de arbeidersklasse vroeger buiten de burgerlijke samenleving stond, en zichtbaar nauwelijks invloed had, ze tegenwoordig een onderdeel is van de burgerlijke samenleving. Via kiesrecht, polderende vakbonden en dergelijke wordt proletarische politiek gekanaliseerd in kapitalistische structuren.
Daarnaast maakte hij zijdelings het punt dat we tegenwoordig constant worden verteld dat we in een ‘consumptiemaatschappij’ zouden leven, en dat dit het voor de burgerij makkelijker maakt om te praten over een gelijkgeschakeld belang tussen kapitaal en arbeider.
In de discussie achteraf was de belangrijkste kritiek op zijn presentatie dat er nog een punt miste, namelijk ideologie. De suggestie was dat door het falen van de Sovjet-Unie en kapitalistische controle over de media en soortgelijke organisaties mensen interesse verloren voor revolutionaire politiek.
Van der Linden gaf aan dat hij momenteel nog bezig was met zijn onderzoek. We zien zijn resultaten met grote interesse tegemoet, en hopen dat hij in de toekomst zijn scholing nog in het Nederlands kan geven voor de communistische beweging hier.
Klimaat en Economie: Growth, degrowth of planning?
De scholing van Mike Macnair was getiteld ‘growth, degrowth and planning’. Deze scholing ging in op economische vraagstukken rondom ecologische kwesties en de klimaatbeweging. Zo werd de kwestie van economische groei besproken, hoe dit wordt gemeten onder het kapitalisme en hoe de kwestie van ‘oneindige groei’ zich verhield met een ‘eindige’ planeet.
Hierna werd ingegaan op ‘degrowth’ als voorgestelde oplossing. Deze term is erg populair in de kringen van klimaatactivisme, waar men pleit voor minder groei of zelfs krimp van de economie. Hoe dit te verenigen valt met een stijgende energiebehoefte en wens naar hogere levensstandaarden in armere gebieden in de wereld blijft hierbij vaak onbeantwoord. Vaak heeft men het ook over de wenselijkheid van zo lokaal mogelijk voorzien in behoeftes. Volgens Macnair vervallen dit soort autarkische projecten al snel in ondemocratisch en onhaalbaar anarchisme.
Uiteindelijk stelde Macnair hier een geplande economie tegenover, die middels democratie en collectieve actie menselijke behoeften en leefbaarheid van de planeet tegen elkaar afwegen, en daar beslissingen in neemt. Ook deze geplande economie vereist volgens Macnair overigens een zekere mate van overproductie, omdat je altijd voorbereid moet zijn op onvoorziene omstandigheden. Als voorbeeld gaf hij de corona pandemie, waarin je ziet dat we totaal niet voorbereid waren en daardoor meer mensen zijn overleden.
Wat ons tot mens maakt
Antropologen Camilla Power en Chris Knight van de Radical Anthropology Group (http://radicalanthropologygroup.org/) hielden ook allebei een sessie, respectievelijk over of gendergelijkheid ons tot mens maakte, en of het matriarchaat ooit heeft bestaan. Beide sessies gingen over onze diepe geschiedenis, en het oercommunisme van de jager-verzamelaars. Hierbij werd bijvoorbeeld uitgebreid stilgestaan bij diverse typisch menselijke kenmerken die de hypothese ondersteunen dat mensen ofwel een revolutionaire soort zijn, die de hiërarchie van alfa-mannetjes (die bij vrijwel alle andere mensapen de norm is) omver hebben geworpen, ofwel zijn doorgeëvolueerd richting communistische omgangsvormen en lichamen (denk hierbij bijvoorbeeld aan hoe ons oogwit het het mogelijk maakt om van elkaar te zien wat onze aandacht heeft, aan de kleine fysieke verschillen tussen mannen en vrouwen, en aan de evolutie van onze taalvaardigheid). Ook stonden beide sprekers uitgebreid stil bij de verhoudingen tussen mannen en vrouwen in de oercommunistische tijden.
Tijdens de discussie hierop werden veel vragen gesteld, ter verduidelijking, maar ook verdieping. Anne McShane bijvoorbeeld, een expert op de vrouwenbeweging in de vroege Sovjet-Unie, sprak over de lange geschiedenis en voortdurende problemen met het niet serieus nemen en discrimineren van vrouwen binnen en buiten de beweging. Mondige vrouwen zijn al snel “vervelend” of “onaantrekkelijk”, terwijl dat van mannen zelden wordt gezegd. Ook wees ze op een algemener gebrek aan interesse in deze vraagstukken binnen de wetenschappelijke en marxistische tradities, afgezien van mensen als Clara Zetkin of Alexandra Kollontai.
De centrale ‘klok’ van de maan- en menstruatiecyclus, de vele biologische kenmerken die ons tot mens maken, het bestaan van taal en cultuur als uitdrukking van onze egalitaire natuur… Radicale antropologie is vaak een onderbelicht onderwerp op revolutionair links en het daarom goed dat er uitgebreid bij werd stilgestaan op deze zomerschool.
Conclusie
Al met al was het een zeer interessante week, waarin belangrijke vragen gesteld werden. We hebben hierboven slechts een korte selectie gemaakt van wat er langskwam. De scholingen van Jack Conrad en Lars Lih zaten bijvoorbeeld ook erg goed in elkaar. Het politieke niveau van deze editie van Communist University was uitstekend.
Deze scholingsweek is voor iedere revolutionair een aanrader: het is aan ons om de onderwerpen en de vragen die gesteld werden bij de Communist University uit te denken en tot concrete antwoorden te komen. Alleen middels (felle) discussie, een serieuze houding jegens politieke theorie en brede scholing in dit soort vraagstukken komen we verder.
Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per sé representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.