De Socialistische Partij is de afgelopen generatie uitgegroeid tot de grootste partij tegen neoliberale politiek. Hoe verhouden communisten zich tot deze partij? Deze stellingen bieden een raamwerk voor de houding van het Communistisch Platform en we hopen hiermee een richtlijn te bieden voor iedere socialist en communist.

De afgelopen weken heeft zich een storm opgestoken voor de Socialistische Partij; het schip kraakt en zucht onder het geweld dat haar wordt aangedaan met hevige stoten. Inmiddels voltrekt zich op het dek een strijd om de koers te bepalen waarbij ook enige prominenten komen te sneuvelen. De verschillen die zich voor het eerst op zijn duidelijkst aftekenden op het eenentwintigste congres van de Socialistische Partij eind 2015 lijken een permanente scheurlijn te trekken door de vereniging. De vraag die nu rijst is hoe communisten zich moeten verhouden tegenover dit conflict, en dus het partijapparaat als geheel. Het Communistisch Platform probeert voorzichtig een begin te maken aan de formulering van een antwoord op deze fundamentele vraag over communistische activiteit binnen de SP.

De recente nood begon met het verschijnen van het boek van Sharon Gesthuizen over haar tijd in de Tweede Kamer, publiekelijk nagelde zij de partij aan de schandpaal voor de te hoge werkdruk en autocratische praktijken. Kort daarna raakte de afdeling Hoorn in conflict met de partijraad over deelname aan de raadsverkiezingen, wat zich in de pers deed klinken als een confrontatie tussen de bestuurlijke en actiegezinde vleugels van de partij. Onder de verzwakte positie van de partij greep minister Plasterk de kans aan om zijn poging door te zetten de SP haar afdrachtregeling te ontnemen. Hij deed hierbij een beroep op de uitspraak van een rechter over een lokale zaak waarin de onafhankelijkheid van volksvertegenwoordigers in het geding zou komen door de financiële verhouding tot de partij. Ook hier zijn de breuklijnen in de partij duidelijk; niet alle raadsleden zullen de ontwikkeling betreuren. Al langer sturen bestuurlijke partijgenoten aan op een versoepeling van de afdrachtregeling.

Communisten binnen de SP voelen zich in deze zaken wellicht geneigd om de kant van het partijbestuur te kiezen. Immers verdedigen zij bestaande praktijken die klasse-gerichte actievelingen doorgaans als positief ervaren tegen aanvallen uit de eigen gelederen. Daarbij loert echter het gevaar dat communisten hun kritische positie tegenover de partijbureaucratie verliezen. Deze probeert de crisis namelijk wel te bezweren, maar daarbij geldt evengoed dat haar koers diezelfde situatie ook heeft veroorzaakt. Het brandende verlangen naar respectabiliteit en regierungsfähigkeit zette haar er in eerdere jaren toe om de poorten te openen voor burgerlijklinkse elementen, welke jarenlang de kans hebben gekregen om te groeien en zich in de partij te wortelen. Dat zij inmiddels hun pijlen hebben gericht op meer fundamentele invloed binnen de partij zou niemand moeten verbazen.

Het is om deze reden dat communisten zich in dit tumult moeten oriënteren en een duidelijke positie innemen die hen onderscheidt van beide kanten die zich nu binnen de partij aftekenen. Feit is echter dat linkse SP’ers vooral bestaan uit zowel geografisch als communicatief verdeelde elementen. Daardoor tasten zij in grote partijwijde debatten vaak in het duister en weten hun stem niet te doen gelden. Om ons samen te kunnen smeden tot een eenduidige stroming binnen de partij, met duidelijk standpunten over de taken van de partij is het noodzaak om eerst een gedeelde analyse te hebben. Wat zijn, vanuit het gezichtspunt van communisten, de tegenstellingen binnen de partij en hoe zien de primaire doelstellingen van een marxistische partij eruit?

Hiertoe heeft het Communistisch Platform een aantal stellingen geformuleerd over de SP. Deze zijn geenszins definitief, maar zijn een poging tot het geven van een startschot voor de opening van een debat onder kaderleden die zich links plaatsen van de huidige koers. Daarnaast dienen de stellingen als uitgangspunten voor het formuleren van analyses, zo wordt het duidelijk waarom we bepaalde onderwerpen prioriteit (moeten) geven boven anderen en welke onmiddellijke, praktische taken wij voor ons hebben. Heldere uitgangspunten helpen ons te oriënteren binnen de partij, maar ook elkaars standpunten aan de kaak te stellen.

Het mocht duidelijk zijn dat niet alle stellingen gelijk geschapen zijn, sommige zullen meer of minder relevant zijn dan anderen en bepaalde stellingen roepen op tot onmiddellijke actie terwijl anderen nog een verderstrekkend perspectief bieden. In de presentatie van de stellingen hebben wij ervoor gekozen de nummers niet als rangorde te doen gelden. Dat wil zeggen dat nummer zes geen belangrijkere plaats inneemt dan nummer acht, en nummer vier niet noodzakelijk prioriteit heeft op nummer zes. Toch zijn er uitgangspunten die onherroepelijk verbonden zijn met de fundamenten van deze stellingen. De belangrijkste daarvan is wat we verstaan onder communisten. Volgens ons zijn de communisten zij die zich de politiek onafhankelijke organisatie van de werkende klasse ten doel stellen, een internationale analyse hebben over kapitaal en daar internationale oplossingen voor zoeken, en democratie zien als sleutel voor de zelf-emancipatie van de arbeidersklasse. Onafhankelijke, democratische, organisatie wil zeggen dat werkers hun eigen belangen vertegenwoordigen in hun eigen, internationale, verenigingen zonder zich te verbinden met delen van de burgerij. Dat betekent een verwerping van zaken zoals het sociaal overleg, maar ook het sluiten van verbindingen binnen organisaties zelf, zoals de Partij van de Arbeid die zich formeel de taak stelt de arbeiders met de middenklasse te verenigen om sociale hervormingen te winnen.

Een aanname als deze heeft allerlei implicaties, maar is ook bewust gekozen om een zo breed mogelijke linkse positie te omschrijven. Zij omvat marxist-leninisten, orthodox marxisten, trotskisten, democratisch socialisten, etc. en zij die zich niet met de een of andere specifieke stroming identificeren maar die zich betrokken voelen bij de noodzaak van een onafhankelijke politiek in het belang van de werkende klasse. Al deze posities hebben hun wortels in historische en strategische verschillen, maar een belang bij samenwerking om draagvlak te creëren voor een radicaal links programma op basis van concrete punten. Alleen op deze manier is het mogelijk om de linkse positie aan invloed te doen winnen en dus voor de eerste keer in tientallen jaren een echt alternatief neer te zetten op de bestaande samenleving.

In de komende maanden gaan we een aantal stukken publiceren op basis van deze stellingen om een slinger te geven aan debat en discussie. Om het geheel een concrete uitwerking te geven doen we een voorstel voor een socialistisch gemeenteraadsprogramma. Daarbij denken we na over de vraag die het vlees op de botten van onze partij vormt: hoe voeren we een radicale politiek op lokaal niveau? Deze vraag is prangend, niet alleen vanwege de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen maar ook omdat het een authentieke positie verleent binnen het lopende debat tussen de partijbureaucratie en bestuurlijke vleugel. Ondanks de ogenschijnlijke overeenkomst tussen de linkse positie en partijlijn, laat het actievoeren van de laatstgenoemde vooralsnog ruimte voor binding met burgerlijke partijen en organisaties.

Ook een kritiek op de partij organisatie is aan de orde. Door een grondige analyse te maken van het model waarop de partij gestoeld is en die tegen het licht van de gestelde doelen te houden, kunnen we bepalen hoe we een marxistische partij – een politiek instrument van de werkende klasse om de macht van kapitaal te breken – moeten inrichten. Daarmee kunnen we de zwakke punten van het huidige model duiden en contextualiseren. Daarnaast wordt het mogelijk om een helder onderscheid te maken tussen communisten enerzijds en de huidige partijlijn anderzijds, zonder ons te verbinden aan de opvattingen van de burgerlijk linkse vleugel in de partij.

Juist nu is het van groot belang dat communisten zich in het debat mengen rondom de inrichting van de partij. Door het oplopen van de spanningen, ontstaat er ruimte om fundamentele vragen te stellen over de partij en het socialisme waar zij voor staat. Daar zullen zowel de partijbureaucratie als de rechtervleugel de komende tijd mee geconfronteerd worden. Het is aan ons om dit moment niet aan ons voorbij te laten gaan, maar het te gebruiken om een duidelijk, authentiek links alternatief neer te zetten voor de koers van de partij. Daarvoor moeten we niet alleen de huidige situatie kritisch onder de loep nemen, maar ook onze eigen ideeën en strategieën zijn gebaat bij het starten van een levendig debat op links. De volgende stellingen zijn een poging daarvan de spits af te bijten.

Stellingen over de SP

1. De Socialistische Partij ontstond in de politiek roerige jaren ’60 als Maoïstische scheuring van de CPN. Onder de namen “Marxistisch-Leninistisch Centrum Nederland”, “Kommunistische Eenheidsbeweging Nederland (Marxistisch-Leninistisch)”, Kommunistische Partij Nederland (Marxistisch-Leninistisch)” en uiteindelijk, in 1972, “Socialistische Partij” probeerde de groep jarenlang voet aan de grond te krijgen met een socialisme naar Chinees voorbeeld. Uiteindelijk groeide ze uit van een kleine propaganda groep tot de activistische kern op links. Het autoritaire karakter van de oude Maoïstische organisatie zit nog altijd diep geworteld in de huidige partij structuren.

2. De SP heeft haar politieke relevantie gewonnen door het vullen van een vacuüm op het politieke veld. Door de ineenstorting van de CPN eind jaren tachtig van de vorige eeuw, en het verrechtsen van de PvdA in de jaren negentig, ontstond er ruimte aan de linkerzijde. De SP had op het juiste moment, de juiste sterkte om die leegte op te vullen. Het organiseren in de buurten en wijken en haar onverbiddelijke oppositie tegen neoliberaal beleid lieten de partij uitgroeien tot grote speler op politiek vlak.

3. Communisten zien de SP door haar positie in de arbeidersbeweging, haar activistische houding en haar onverbrekelijke oppositie tegen neoliberale politiek, als het hoogst ontwikkelde politieke bewustzijn van de Nederlandse arbeidersklasse op dit moment. We wijzen politiek werk buiten de SP daarom af. Dit structureel doen zou je effectief buiten de arbeidersbeweging plaatsen, in een irrelevante positie.

4. De partij kent een aanzienlijke burgerlijk-linkse vleugel die wordt gekenmerkt door een grote bereidwilligheid om mee te regeren. Deze vleugel komt voort uit de politieke strategie die de partijleiding uitdroeg in de periode na de parlementaire doorbraak. Om een aantrekkelijke coalitiepartner te vormen voor de andere partijen, verschoof de partij haar programma sterk naar het midden. Daarmee zette ze de deur open voor nieuwe, minder ideologisch betrokken leden. Het verse bloed zag het socialisme niet meer als strijd voor een alternatief op het kapitalisme. Het oude Maoïstische kader werd een minderheid en scholing over marxisme werden naar de achtergrond gedelegeerd.

5. De partij staat tegenwoordig op twee sporen: enerzijds is ze expliciet anti-neoliberaal, organiseert ze buurten en wijken om op te komen tegen misstanden en spreekt ze over een socialistische maatschappij. Anderzijds doet ze echter lokaal en provinciaal mee met coalities, botst daarmee op wat ‘sociaal’ mogelijk is en moet als gevolg het neoliberale beleid uitvoeren waar ze eigenlijk tegen is. Dit levert een constante spanning op binnen de partij.

6. De partij wordt nu weer door deze dan gene vleugel geleid. Deze tegenstelling zal blijven bestaan totdat de activistische vleugel of de burgerlijk-linkse vleugel permanent de ander zal uitschakelen.

7. Tegenover de burgerlijk-linkse vleugel, scharen de communisten zich achter de activistische vleugel. Communisten willen deze versterken door (her)introductie van marxistische politiek, in de vorm van politieke scholing, debat en programma.

8. De laatste tien jaar is de partij genormaliseerd in het politieke landschap. Behalve met actief partijbeleid heeft het ook te maken met de hevige groeipijnen die de partij sinds 2006 kende. Veel nieuwe afdelingen kwamen tot stand zonder activistische achtergrond en oude afdelingen verloren hun activisme doordat het kader bestuurlijke posities ingetrokken werd. Daarmee doorliep de partij een cyclus van deradicalisering; in de ogen van de arbeiders werd ze steeds meer een partij zoals alle anderen. Het is van groot belang dat communisten zich actief inzetten voor het duurzaam heropbouwen van de beweging op straat. Dat betekent dat ook in gemeenten bestuursdeelname moet wijken voor het bouwen aan de partijorganisatie.

9. Communisten zien geen tegenstelling tussen het opbouwen van de partij en de strijd voor een socialistische politiek. Als de partij niet de logische conclusies van haar eigen politiek trekt, kan zij slechts tegen haar eigen limieten aanlopen en uiteindelijk het project nodeloos ten onder laten gaan. Alleen een authentieke socialistische koers kan de kracht van de partij waarborgen.

10. Het huidige programma van de SP is gericht op wat mogelijk is binnen een regeringsperiode van vier jaar, met het oog op coalitiedeelname. Daarnaast bestaat er een zwak beginselprogramma dat de richtlijn vaststelt voor de vierjaarlijks wisselende verkiezingsprogramma’s. Communisten willen deze tweeledige constructie vervangen door een daadwerkelijk socialistisch programma, dat breekt met het kapitalisme en streeft naar de politieke macht van de arbeidersklasse als minimum.

11. Communisten pleiten openlijk voor een radicale democratisering van de samenleving en de bredere arbeidersbeweging. Daarnaast betogen zij voor de heerschappij van de arbeidersklasse en een onwrikbaar internationalisme.

12. Organisatorisch streven communisten ernaar om het congres het hoogste orgaan van de partij te maken en deze eenmaal per jaar bijeen te laten komen. Tussen zittingen van het congres is de partijraad het hoogste orgaan, met het partijbestuur als uitvoerende leiding.

13. Communisten staan voor een kaderpartij en daarmee voor open debat als noodzakelijke voorwaarde voor politieke ontwikkeling in die partij. Het fundament van een sterke democratische partijcultuur ligt in de politieke scholing van het kader. De partij leidt leden op tot leiders in de klassenstrijd die zelfstandig in staat zijn politieke tactieken te formuleren. Communisten staan hierin tegen de mentaliteit van “niet lullen maar poetsen”, waarbij enkel de partijleiding de politieke punten bepaald en de kaderleden in de lokale afdelingen enkel met praktische zaken bezig zijn.

14. Communisten streven ernaar om artikel 5.1.2 en 5.2 te schrappen uit de statuten. Dit verbod op dubbel lidmaatschap is niet nodig aangezien andere voorzieningen in de statuten hiervoor al bestaan. Bovendien laat dit de ruimte open voor bureaucratische handelingen jegens partijleden om deze arbitrair te royeren. Communisten staan voor een pluriforme socialistische partij waarin politieke stromingen zich kunnen organiseren en het permanente debat in de partij politiek inhoudelijk kunnen organiseren.

15. Communisten staan voor een partij-beweging. Dat wil zeggen, een streven naar het organiseren van de arbeidersklasse als klasse-collectief in al haar vormen. Vakbonden, coöperatieven, sociale verenigingen, buurthuizen, eigen media en meer streven, verenigd onder het vaandel van de partij, naar een socialistische toekomst. Om dit te bereiken staan we voor initiatieven van de partij en omarmen we bestaande organisaties die we kunnen winnen voor ons doel.

16. De strijd om een radicale verandering van de sociale verhoudingen in de maatschappij zal plaatsvinden in alle lagen van het dagelijks bestaan. Daarom is het bouwen aan een culturele tegenmacht een essentieel onderdeel van een partij-beweging. Deze moet de  koppeling vormen tussen een marxistisch programma en progressieve cultuur. Expliciet linkse alternatieve media als Jacobin Magazine in de VS, Novara Media in Groot-Brittannië en De Wereld Morgen in België bieden ruimte aan authentiek linkse standpunten in het publieke debat.

17. Het omvormen van de SP tot een partij-beweging begint bij de nauwere integratie van de vakbonden bij het partijwerk. De partij dient duidelijke tactieken en strategieën te formuleren waarbij ingezet wordt op de rol van vakbonden als scholen voor het communisme. Op dit moment kennen de vakbonden zelf een verstikkende bureaucratische structuur. Deze moet overkomen worden in het streven van de partij naar een democratische organisatie van de vakbeweging.

18. De partij heeft zichzelf jarenlang internationaal geïsoleerd. Het dominante verhaal binnen haar rijen luidt dat er weinig te leren valt in het buitenland, of dat internationale organisaties zichzelf niet weten te verheffen boven het niveau van een overlegorgaan. De laatste jaren worden wel voorzichtig en beperkt banden aangehaald met de vergelijkbare, voormalig Stalinistische PVDA in België. Breder internationaal contact beperkt zich tot de deelname aan de Europarlementaire groep Europees Unitair Links/Noords Groen Links. Vanwege de voor genoemde redenen heeft de SP zich nooit officieel aangesloten bij de bredere Europees Links Partij. Een marxistische SP zou er goed aan doen zich te affiliëren aan Europees Links en daarin een leidende rol te spelen om haar om te vormen tot een Socialistische Partij van de Europese Unie.