Tegenstrijdigheden over Oekraïne

Cornelis van Vliet onderbouwt in dit stuk zijn eerdere opmerkingen over de koers van de Internationale Socialisten (IS) met betrekking tot de oorlog in Oekraïne. Tegelijk vraagt hij zich af waarom IS zo weinig lijkt te willen zeggen, of te maken willen hebben, met het nieuwe project De Socialisten, nadat ze eerder wel berichtten van de problemen in de SP.

Jeroen van der Starre, een prominent lid van de de Internationale Socialisten (IS), heeft een kritische reactie naar onze site ingestuurd. ¹ In mijn meest recente stuk voor de site besteed ik zijdelings een zin aan zijn organisatie, waarin ik stel: “De Internationale Socialisten draait om de kwestie van wapenleveranties heen, vermoedelijk met als doel geen gezeik te veroorzaken tussen hun organisatie en de bredere activistische kring waarin ze actief zijn. Recentelijk publiceerden ze een stuk op hun site dat expliciet vredesonderhandelingen als “pro-Poetin” afdoet.” ²

Hij stelt dat ik hiermee met foute intenties de positie van zijn organisatie verdraai, en trekt mijn/ons niveau en competentie in kwestie. Met deze reactie wil ik dat graag weerleggen. 

Zelf lees ik wekelijks de publicaties op socialisme.nu. Ik heb geen abonnement, maar koop wel bij vrijwel elke demonstratie waar hun activisten te vinden zijn het blad van IS. Eén van de eerste stukken die door hem/IS werd gepubliceerd over de oorlog heb ik zelfs breed gedeeld, omdat ik de analyse daarin vrij overtuigend vond. ³ 

In dat stuk werd duidelijk benadrukt dat het bij de huidige oorlog niet simpelweg om een strijd vóór de nationale zelfbeschikking van Oekraïne gaat. Het Westen heeft meer dan een actieve hand in dit conflict en socialisten hebben in het Westen juist de taak ons geopolitieke kamp actief te ondermijnen. Dit betekent dat we ons duidelijk moeten verzetten tegen o.a wapenleveranties en steun aan de regering van Zelensky, gezien deze beide eisen onderdeel zijn van een breder imperialistisch beleid vanuit onze overheden. Waarom we ons hiertegen moeten verzetten kan je naast het eerste artikel van IS ook lezen in het meest recente artikel op deze site hierover. ⁴

Het meest recente stuk op de site van IS over dit conflict heeft echter een andere insteek. ⁵ Hierin ligt de focus niet langer bij het bestrijden van vijand in eigen land. Er wordt zelfs geen seconde gesproken over de rol van de NAVO in de oorlog of de noodzaak tot verzet tegen onze eigen heersende klasse. In plaats daarvan wordt de focus gelegd op de “strijd van de Oekraïners tegen Russische overheersing” en wordt er een vergelijking gemaakt met Palestina. De Oekraïense strijd moet volgens dit stuk “onomwonden” gesteund worden.

Volgens mij is er hier sprake van een koerswijziging, of op zijn minst een wijziging in de manier waarop men het conflict analyseert en de toon die men hanteert met betrekking tot de Oekraïne oorlog. En dit zonder dat Jeroen duidelijk maakt hoe zijn artikel zich verhoudt tot die eerdere stukken, of tot het standpunt van IS Nederland als geheel. De tegenstrijdigheden tussen de verschillende stukken worden op geen enkele manier geadresseerd. Deze verschillen worden duidelijk aan de hand van wat citaten. 

Eerder schreef IS in de context van Oekraïne het volgende: 

“Het is belangrijk om de verschillende dimensies van de oorlog in Oekraïne te onderscheiden. De achtergrond daarvan is een interimperialistisch conflict tussen de Westerse en Russische invloedssferen. Voor die beide kampen is Oekraïne slechts een pion en kant kiezen in dat conflict zou voor socialisten uitgesloten moeten zijn.” ⁶

Een dergelijke houding tegen het Westerse imperialisme wordt ook duidelijk naar voren gebracht in een ander stuk uit begin 2022, waarin wordt gesteld: 

“De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Wopke Hoekstra, zegt te willen ‘de-escaleren’, maar stemde afgelopen week nog in met een omvangrijke wapenleverantie aan Oekraïne. … Als socialisten zouden we juist moeten pleiten voor de ontmanteling van de NAVO en een stop aan deze wapenleveranties.” ⁷

In deze twee stukken wordt wel zijdelings benoemd dat Oekraïne een rechtvaardige strijd voor zelfbeschikking voert, maar de belangrijkste boodschap is dat deze in een context moet worden geplaatst van het Westerse imperialisme, waarin wij als socialisten ons vooral moeten verzetten tegen de vijand thuis. 

Zet dit eens tegenover wat leidend IS-lid en hoofdredacteur Jeroen van der Starre in zijn reactie op mij voren brengt: 

“Oekraïners vechten tegen een imperialistische invasie en hebben – net als de volkeren die door westerse imperialisme werden aangevallen – het recht om zich te verdedigen en dus ook om zich voor dat doel te bewapenen. Wij pleiten niet voor wapenleveranties door de Nederlandse staat, omdat westerse imperialistische landen die leveranties zullen gebruiken om de oorlog verder naar hun hand te zetten. Tegelijkertijd moeten de moeilijke afwegingen en keuzes hierover in Oekraïne zelf worden gemaakt en zullen wij ons daarom niet verzetten tegen wapenleveranties. Wie zegt dat Oekraïne zich niet mag bewapenen, zegt daarmee effectief dat het zich niet mag verdedigen.” ⁸

In zijn eerdere stuk over onderhandelingen maakt hij zelfs de vergelijking met Palestina en Irak: 

“Wat voor de auteurs van dit vuile epistel geldt, geldt daarmee uiteraard nog niet noodzakelijk voor de ondertekenaars. Onder hen zijn mensen die inzake Palestina en de oorlog in Irak heel goed in staat waren om onderscheid te maken tussen de imperialistische krachten en de gerechtvaardigde strijd voor zelfbeschikking.” ⁹

Volgens kameraad van der Starre zaai ik hier te kwader trouw verwarring over de positie van IS. Het lijkt mij echter voor iedereen volkomen duidelijk wat voor kloof er zit in zwaartepunt van analyse, toon en uitspraken tussen de verschillende artikelen. Je kan nog zo hard roepen dat het niet vaag en tegenstrijdig is, maar lees dit nou nog eens achter elkaar: “Wij pleiten niet voor wapenleveranties door de Nederlandse staat, omdat westerse imperialistische landen die leveranties zullen gebruiken om de oorlog verder naar hun hand te zetten. Tegelijkertijd moeten de moeilijke afwegingen en keuzes hierover in Oekraïne zelf worden gemaakt en zullen wij ons daarom niet verzetten tegen wapenleveranties.”

Van der Starre stelt in de ene zin “niet voor” Westerse wapenleveranties te zijn maar maakt vervolgens duidelijk dat hij de regering van Zelensky steunt in het verwerven van zo veel mogelijk wapens, en dat hij levering door Nederland niet zal bestrijden. Iedereen die ook maar langer dan een seconde nadenkt kan begrijpen dat dit niet te rijmen valt met het eerdere standpunt, en een enorme verschuiving naar rechts betreft. Voor dit lid van de “Internationale” Socialisten lijkt socialistische politiek op te houden bij onze landsgrenzen. 

Hierbij is het ook eigenaardig om te doen alsof er sprake is van een “keuze” door Oekraïne. Het probleem met dit conflict enkel zien als een strijd voor zelfbeschikking benoem ik al uitgebreid in mijn laatste artikel, maar ga er hier toch weer kort op in. 

De Oekraïense regering vertegenwoordigt niet de eenduidige volkswil van de bevolking, zeker nu er op grote schaal censuur en politieke repressie wordt toegepast. Het is gewoon niet zo dat de bevolking nu in staat is om grote geopolitieke keuzes te maken, nog los van dat ook de ultranationalistische regering van Zelensky dat helemaal niet wil. Eerdere onderhandelingen werden, als we meerdere bronnen mogen geloven, op orders van het Westen afgeblazen, waarbij zij Zelensky afkochten door hem zware wapens aan te bieden ¹⁰. Doen alsof een kapitalistische regering in oorlogstijd eerlijk zal vragen naar ‘de wil van de bevolking in deze’ is naïef meegaan in burgerlijke propaganda, en negeert de rol van nationalisme en de interne strijd tussen Oekraïense oligarchenblokken. De Oekraïense bevolking is in de huidige context de facto een pion in bredere (geopolitieke) spelletjes geworden. 

Hierdoor (en doordat kameraad Van der Starre niks zegt over de verhouding tussen zijn standpunt en dat van IS als geheel) is het  onduidelijk wat de officiële positie van IS is. Waar men zich in eerdere artikelen duidelijk uitspreekt tegen wapenleveranties en de oorlog schetst als vooral een conflict tussen imperialistische grootmachten is dat nu anders. 

Ik zie hier bij kameraad Van der Starre specifiek een meer pro-Oekraïne positie, één die we recent ook zagen bij IS-lid Ron Blom ¹¹ die op de Stop de Oorlog site pleit voor wapenleveranties. Echter denk ik dat er binnenin IS, gezien de verschillen in toon en analyse tussen stukken, meningsverschillen over bestaan. Dat er meningsverschillen bestaan binnen een organisatie lijkt me compleet normaal, en in algemene zin is het juist goed als linkse organisaties daar expliciet ruimte voor bieden. Want als een organisatie niet duidelijk maakt wat een organisatiestandpunt is en wat een individueel standpunt is, en als prominente leden daar niet duidelijk over zijn, kan dat leiden tot onduidelijkheid bij andere leden en het bredere publiek over wat er gaande is als er opeens een ander standpunt wordt verdedigd. Het zou goed zijn als die aan de hand van deze briefwisseling aan het licht komen.

Sektarisch en ondoordacht? 

Naast de vaagheid van de positie van IS wil ik nog op een aantal punten ingaan. 

Een belangrijk punt van van der Starre is dat ik niet serieus mijn posities zou onderbouwen. In mijn artikel besteedt ik echter zo’n 3000 woorden aan een inhoudelijke analyse van de Oekraïne-oorlog en hoe wij als revolutionairen onszelf zouden moeten verhouden tot oorlog in het algemeen. Dit komt in zijn reactie op geen enkele manier aan bod. 

Van der Starre blijkt deze analyse ook maar half gelezen te hebben, zo blijkt bijvoorbeeld wanneer hij mij het standpunt in de schoenen schuift dat ik denk dat Grenzeloos Zelensky zou zien als een soort Ho Chi Minh. ¹² In mijn stuk ben ik vrij duidelijk dat dit geen positie van Grenzeloos is, maar een vergelijking die voorkomt in stukken die zij vertalen. Ik benoem dit ook, door te stellen dat die vertalingen niet “representatief zijn voor de gehele organisatie” en dan ook geen “officiële posities” weergeven. ¹³

Tot slot, één van de belangrijkste beschuldigingen van Van der Starre is dat hij ons een sektarische en oneerlijke houding verwijt in debatten. Kortom, een houding die andere socialisten zwartmaakt en hen niet serieus neemt. Van der Starre schetst in de tekst een beeld van CP als een sektarische organisatie die enkel polemieken inzet voor hun eigen gewin zonder constructief verder te willen komen. 

Ten dele kan ik hem gelijk geven dat we het “te kwader trouw” interpreteren van andere organisaties wel eens tot een kunst verheffen. We gaan bij CP wellicht te vaak uit van het meest kwade in andere organisaties en laten ons beeld kleuren door negatieve ervaringen met bestaand kleinlinks. Hierbij worden discussies vaak op het scherpst van de snede gevoerd, zeker als we denken dat het gaat om belangrijke kwesties. Dat we discussies over principes scherp insteken is niet gek, zeker gezien de dominantie van politiek opportunisme op radicaal-links, maar het kan soms het doel van discussie uitlokken voorbijschieten. 

Dit neemt echter niet weg dat wij denk ik allemaal graag zouden zien dat IS daadwerkelijk onderdeel zou zijn van deze discussies, en van onze poging om samen met anderen een nieuw soort linkse partij op te bouwen. Het debat over Oekraïne en het Oekraïne-statement van CP is gepubliceerd vanwege interne discussies in de Socialisten, een initiatief om socialisten van allerlei achtergronden te verenigen. ¹⁴ Alhoewel de Socialisten niet groot is kunnen we wel stellen dat het het grootste nieuwe socialistische initiatief is op radicaal-links sinds twee decennia. ¹⁵ De spanningen die nu ontstaan doen niet af aan het feit dat het vrij bijzonder is dat we een partijcrisis in de SP hebben kunnen ombuigen in een positief project, in plaats van gewoon te kappen met politiek of onder te duiken in bestaande organisaties of sociale bewegingen. 

Als we kijken naar de houding van IS aangaande de Socialisten kunnen we echter stellen dat dit er één is van deze nieuwe politieke ontwikkeling doodzwijgen. Terwijl IS in hun blad De Socialist alle nieuwe ontwikkelingen op links en op gebied van activisme belicht, negeren ze de oprichting van de Socialisten compleet . Dit terwijl het blad wel aandacht besteedde aan de crisis in de SP, en ondanks dat IS als socialistische of communistische organisatie ook zou moeten werken aan het versterken van linkse arbeidersorganisaties. Dit stilzwijgen vind ik op zijn zachtst gezegd slecht te begrijpen, en niet verdedigbaar.

Ik hoop dat we op termijn zullen zien dat ook IS zich bij de Socialisten aansluit. Jezelf oriënteren op sociale bewegingen, iets waar IS vooral op focust, lijkt me geenszins botsen met jezelf mengen in de Socialisten. Sterker, die bezigheden kunnen juist hand in hand gaan, bijvoorbeeld doordat het dan mogelijk is om als links breed na te denken over hoe we de ‘single issue’-aanpak die nu dominant is binnen de sociale bewegingen kunnen doorbreken, en we die onderdeel kunnen maken van de strijd voor het eind aan de klassenmaatschappij. Zoals we in deze korte polemiek tussen Jeroen en mij zien kan tegen elkaar praten in ieder geval leiden tot scherpe, maar productieve, debatten.

Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.