Demonstratierecht verder onder druk

Op 26 januari zijn zes activisten van Extinction Rebellion thuis opgepakt omdat zij verdacht worden van opruiing omdat zij een oproep deden om te demonstreren op de A12 bij Den Haag. Dit zou zogenaamd ‘gevaarlijk en ontwrichtend’ zijn. Dit voorval is een zorgelijke escalatie van de druk vanuit de staat op protestbewegingen. De overheid krijgt meer macht om activisten alleen al onder de verdachtmaking ‘opruiing’ in hun eigen huizen op te kunnen pakken.¹ Hoewel we als organisaties politieke en strategische meningsverschillen hebben, heeft de staat niks te maken met welke methoden door de arbeidersbeweging en sociale bewegingen worden gebruikt. Daarom spreken we onze solidariteit uit met de opgepakte activisten en willen we ons met name uitspreken tegen deze aanvallen op protestbewegingen. Het wordt weer pijnlijk duidelijk dat het demonstratierecht de afgelopen jaren onder zware druk staat en steeds verder af begint te brokkelen.

Op het moment dat de arbeidersbeweging groeit krijgt deze te maken met verzet vanuit de staat. Hoe klein deze veranderingen ook zijn, de gevolgen zijn zichtbaar; een stijgend ledenaantal van de vakbonden, een groeiend aantal stakingen en demonstraties. De kapitalistische klasse zal altijd kunnen rekenen op de bescherming van de burgerlijke staat, justitie en het politieapparaat. Deze gewapende groep heeft een speciale machtspositie in de samenleving die steeds zichtbaarder wordt op het moment dat deze ingezet wordt om stakingen te breken, demonstraties op te breken en activisten in hun huis op te pakken.

De lange termijn

Deze trend is al langer gaande. De afgelopen jaren kreeg onder andere de anti-racisme beweging al sterk te maken met intimidatie en arrestaties. Sinds de COVID-19 pandemie merken we dat de repressie van demonstraties en politieke acties verder is toegenomen. Steeds meer bijeenkomsten werden verboden omwille van de onwil of onmogelijkheid van het systeem om demonstraties zogenaamd volgens de coronamaatregelen te kunnen laten verlopen. Ook wanneer uit de demonstraties bleek dat mensen mondkapjes droegen, afstand hielden en verder zich aan de maatregelen hielden, werden demonstraties verboden of afgebroken door burgemeesters en gemeenten. In perioden waarin maatregelen werden versoepeld, of zelfs helemaal niet meer van kracht waren, werden demonstratievergunningen eveneens moeilijker uitgedeeld, of werden routes en demonstratieplaatsen gewijzigd met de pandemie als excuus. Een ideale manier om demonstraties te laten verdwijnen uit het dagelijks leven en daarmee uit het zicht van veel mensen; een protestmars aan de ‘ruimtelijke’ rand van de stad is natuurlijk veel minder zichtbaar en ‘lastig’, dan eentje in het centrum. Hiernaast mondde acties ook vaker uit op open confrontaties met de politie. Zoals op het Woonprotest in Rotterdam waar er nadat de politie het het anarchistische blok had omsingeld en vastgezet er een lange confrontatie volgde tussen de ME en de overige demonstranten.² 

Stakingen breken voor het kapitaal

Ook buiten demonstraties of ‘radicale en illegale’ acties neemt deze repressie toe. Zodra de vakbeweging ook maar enigszins afwijkt van het poldermodel door in te zetten op stakingen, komt de rechter de werkgevers een handje helpen. Zie bijvoorbeeld de staking van de PostNL-medewerkers die onlangs verboden werd door de rechter.³ Het excuus van de rechter, dat de medische post en rouwpost niet bezorgd zou kunnen worden, en dat daarom de staking niet door mocht gaan, is natuurlijk klinkklare onzin. PostNL kampt namelijk al tijden met een personeelstekort waardoor de post dagelijks in vele wijken  niet op tijd bezorgd wordt. De rouwpost en de medische post kan echter wel steeds gewoon gefilterd en op tijd bezorgd worden. Dat deze specifieke staking zou resulteren in niet op tijd bezorgde medische en rouwpost is dan ook erg vergezocht. Ook dit staat in een langere trend waarbij er vanuit rechters steeds meer voorwaarden worden opgelegd aan stakers, zo werden in 2016 stakingen bij KLM verboden en kregen ook de NS stakers met extra voorwaarden te maken. 

Solidariteit in verscheidenheid 

Wij zijn als communisten geen voorstanders van de politieke strategie van Extinction Rebellion. Het centrale probleem is dat zij extreme minderheidsacties als oplossing voor het klimaatprobleem zien. Zo baseert Extinction Rebellion zich bijvoorbeeld expliciet op de ideeën van Erica Chenoweth en Maria Stephan die stellen dat radicale verandering kan worden bewerkstelligd met 3,5% van de bevolking.⁴ In de laatste maanden zagen we verschillende acties waarbij er soep naar schilderijen werd gegooid, activisten zich vastlijmen aan wegen enzovoort. De ‘propaganda van de daad’ acties van Extinction Rebellion en kleine splinterdemonstraties van andere sociale bewegingen en NGO’s dragen weinig tot niets bij aan het opbouwen van een permanente organisatie die wezenlijke veranderingen kan afdwingen. Ze zijn erg afhankelijk van momentum en kleine acties die proberen anderen tot handelen aan te zetten. Deze focus op minderheidsacties als oplossing voor  het klimaatprobleem delen wij niet. Wij verwerpen sabotageacties niet, noch illegale acties in het algemeen. Wel verwerpen wij het idee dat opstanden van kleine verlichte minderheden gaan leiden tot het soort maatschappijverandering waar wij naar streven. Stromingen die pleiten voor verandering door kleine minderheden vertragen dit proces, en staan dus niet aan onze kant. Binnen de klimaatbeweging moeten wij dan ook deze alternatieve visie naar voren brengen, en daarmee organisaties zoals Extinction Rebellion op deze basis bekritiseren. Dat betekent echter niet dat wij de burgerlijke staat steunen in haar pogingen tot het verstommen van deze beweging.

Vele steunverklaringen vanuit links aan de opgepakte demonstranten beroepen zich vooral op het demonstratierecht en de ‘onder druk staande rechtsstaat’. Hoewel dit sympathiek is, gaan deze verklaringen flink de mist in. Deze reacties gaan ervan uit dat de huidige rechtsstaat een neutraal of zelfs ‘goed’ systeem zou zijn. Dit soort gebeurtenissen zijn echter geen uitzondering, of de rechtstaat die onder druk komt te staan. Maar dit soort acties vanuit het OM zijn juist precies waar de rechtsstaat en haar gewapende arm voor bestaan: het in stand houden van de bestaande orde, en daarmee alle initiatieven die deze aantasten zoveel mogelijk verhinderen. We moeten dan ook glashelder zijn over de functie van de rechtsstaat in plaats van dat we verdere illusies creëren. 

Het is voor communisten, socialisten en alle linkse activisten problematisch dat de politie de ruimte krijgt om mensen van hun bed te lichten puur vanwege oproepen tot demonstratie. Het wordt steeds openlijker duidelijk dat de wet aan de kant staat van het kapitaal.Het is van het grootste belang dat wij ons allemaal sterk uitspreken tegen deze aanvallen. Daarom is het ook van noodzakelijk dat we ons onafhankelijk van de burgerlijke staat organiseren. Juist omdat het niet alleen een probleem is van de politiemacht of rechter die ‘te ver gaat’ met bijvoorbeeld geweld of het onterecht oppakken van activisten ⁵, maar ook de wetgeving eromheen die de mogelijkheden tot protesteren an sich al vermoeilijken. 

De staat heeft niks te zoeken in de middelen die wij als arbeidersbeweging gebruiken. Daarom moeten wij onszelf organiseren wanneer er aanvallen worden geopend vanuit rechters, of wanneer politie of leger wordt ingezet tegen de arbeidersbeweging. Op zaterdag 28 januari zullen meerdere maatschappelijke organisaties waaronder de FNV, de Socialisten en ROOD solidair staan met de opgepakte activisten door aanwezig te zijn bij de demonstratie op de A12, of de ondersteuningsdemonstratie bij het tijdelijke Tweede Kamergebouw in Den Haag. Wij roepen iedereen op zich hierbij aan te sluiten.

Meer lezen over onze visie op de staat? Lees hier ons programma.