Hoewel hij zogenaamd “feminisme en genderperspectief aan de macht brengt”, maakt Gabriel Boric geen indruk op Eddie Ford. Welke “kandidaat van de straat” steunt wetten die straatbarricades strafbaar maken?
Dit stuk verscheen eerder in de Weekly Worker op 27-01-2022. Vertaald door Gus Ootjers.
Sommige secties op links zijn enthousiast over de nieuw gekozen president van Chili, Gabriel Boric. Zo verklaarde een opiniestuk in de ‘officieel communistische’ Morning Star dat “het zegevieren van links in Chili onze solidariteit- en onze waakzaamheid – verdient” 1. Het opiniestuk citeert Boric: “Als Chili de bakermat van het neoliberalisme was, zal het ook zijn graf zijn”. De voormalige leider van de studentenbeweging werd omschreven als de “kandidaat van de straat”.
Welkom bij de fanclub van Boric, die doet denken aan de manier waarop een te groot deel van links enthousiast werd van Lula in Brazilië, Hugo Chávez in Venezuela en, niet te vergeten, de onstuimige Alexis Tsipras en zijn Syriza-regering in Griekenland. Helaas volgde Tsipras de gebruikelijke koers en trad aan als premier met een breed links programma … maar zonder zelfs maar een parlementaire meerderheid en dus in een coalitie met extreem-nationalistisch rechts. De resultaten waren voorspelbaar. De arbeidersklasse moest bezuinigingen doorstaan onder de vlag van Syriza, Tsipras werd een agent van dezelfde IMF, Wereldbank en ECB instellingen die hij zei te haten – Griekenland werd gereduceerd tot een miserabele schuldenkolonie. De demoralisatie van het volk sloeg onvermijdelijk toe en in juli 2019 werd de Syriza-regering uit haar ambt ontzet en vervangen door het conservatieve Nieuwe Democratie. Vervolgens ging diezelfde linkerzijde op schertsende wijze over naar Podemos, dat hetzelfde rampzalige pad van coalitiepolitiek insloeg (deze keer als junior partner).
Hugo Guzman, redacteur van El Siglo (De Eeuw), schrijft in de Morning Star ook over “de lange en moeizame weg” die Chili nog te gaan heeft. Hij voorspelt vol vertrouwen dat Boric en zijn aanhangers “een regering zullen vormen die hervormingen zal bevorderen op het gebied van pensioenen, gezondheidszorg, milieu, belastingen en institutionele hervormingen”2. Blijkbaar is dit alles in overeenstemming met de principes van “ontmanteling van het neoliberalisme”. Guzman vermeldt ook dat de steun van sociaal-democraten, christen-democraten, liberalen en “andere politieke stromingen” nodig zullen zijn, en dat daarom de “onderhandelingsvaardigheden” van de verkozen president en zijn ministerieel kabinet “van essentieel belang zullen zijn om nieuwe en noodzakelijke wetten aan te nemen” – wat ons een aanwijzing geeft over de politieke kleur van de nieuwe aantredende regering. Natuurlijk was het goed dat uiterst rechts in de peilingen werd verslagen. Maar ondanks alle ophef zal het een ‘roze’ regering zijn die zich inzet voor het kapitalisme. Daarom is het typisch, zij het dom, dat figuren zoals die van de Morning Star de standaardillusies koesteren over de komende regering Gabriel Boric.
Het klopt dat puur cijfermatig bekeken het een aanzienlijke prestatie was van Boric en de electorale coalitie die hij leidde, Apruebo Dignidad – op 11 januari vorig jaar opgericht door de Partij voor Gelijkheid, Breed Front en Chili Digno ter voorbereiding op de verkiezingen voor de constitutionele vergadering3. AD bestaat uit de Communistische Partij van Chili, Sociaal-Groen Regionalistische Federatie, Humanistische Actie, Christelijk Links van Chili, Democratische Revolutie, en andere roze groeperingen en coalities – waaronder Sociale Convergentie, die door Boric wordt geleid. (De Partij voor Gelijkheid heeft uiteindelijk besloten een concurrerende lijst met de Humanistische Partij, Dignidad Ahora, op te stellen).
Bij de presidentsverkiezingen van 21 november, waaraan zeven kandidaten deelnamen, behaalde Boric in de eerste ronde 25,83% van de stemmen. Daarmee verzekerde hij zich van een plaats in de tweede ronde tegen José Antonio Kast van het uiterst rechtse Christelijk Sociaal Front, die 27,91% van de stemmen kreeg. Op de derde plaats kwam Franco Parisi van de rechts-populistische Partij van het Volk (12,81%). In de tweede ronde, die op 19 december plaatsvond, verraste Boric velen door 55,87% van de stemmen te behalen, 11,74% meer dan Kast. Met zijn 35 jaar werd Boric de jongste president van Chili ooit en het op één na jongste staatshoofd ter wereld. Hij behaalde ook het grootste aantal stemmen in de verkiezingsgeschiedenis van Chili – 4,6 miljoen – aangezien de opkomst in de tweede ronde steeg tot 55,7%, de hoogste sinds stemmen in 2013 vrijwillig werd. Alle nieuwe verkozenen, inclusief president Boric, zullen op 11 maart officieel aan hun ambtstermijn beginnen. In de tussentijd zal Gabriel Boric als lid van de Kamer van Afgevaardigden het 28e district van de regio Magellaan en Chileens Antarctica blijven vertegenwoordigen – de meest zuidelijke, grootste en op een na dunst bevolkte regio van het land. Aangezien AD slechts 37 van de 155 zetels in het Congres in handen heeft, plus slechts vijf van de 43 senaatszetels, zal er nog heel wat te onderhandelen zijn.
Voor het enthousiasme van de Morning Star helpt het dat Boric drie leden van de Communistische Partij van Chili benoemd heeft op ministersposten in het komende kabinet. Camila Vallejo werd benoemd tot woordvoerder van de regering, terwijl de andere twee minister van Welzijn en Arbeid en minister van Wetenschap en Technologie werden. Een andere benoeming was die van Maya Fernandez Allende van de Socialistische Partij van Chili, de kleindochter van Salvador Allende die tijdens de door de VS gesteunde militaire staatsgreep van 1973 werd vermoord. Misschien met een gevoel van ironie, zal zij de post van minister van defensie bekleden. Maya Allende zal dus toezicht houden op dezelfde instelling die haar grootvader en duizenden anderen heeft vermoord tijdens de staatsgreep van Pinochet. Wat de CPC betreft, zullen veel lezers van Weekly Worker waarschijnlijk bekend zijn met haar weinig roemrijke geschiedenis. In feite zou je kunnen stellen dat het een onderkruipersorganisatie is. De leiding van de CPC gaf “extreem-links” de schuld van de staatsgreep van 1973 op de perverse gronde dat zij Allende’s Volksfrontregering hadden geïsoleerd door “te ver” te gaan, en zo de bazen, het leger en de CIA hadden geprovoceerd tot een staatsgreep. Als “extreem-links” of “ultra-links” er niet was geweest, zou Chili uiteindelijk vreedzaam zijn overgegaan naar het socialisme. In sommige opzichten is deze opvatting – dat een “historische” aanpassing aan de kapitalistische klasse en de “progressieve” bourgeoisie, en niet een revolutionaire omverwerping van het bestaande systeem, de enige mogelijke weg vooruit is- nog steeds een hoeksteen voor veel linkse groeperingen in Chili vandaag de dag, niet alleen voor de CPC.
Een ander aspect dat vooral internationaal de aandacht heeft getrokken, is het feit dat 14 van de 24 nieuwe ministers vrouwen zijn, waardoor Chili voor het eerst in de geschiedenis van het land een kabinet met een vrouwelijke meerderheid heeft. Bovendien is een kwart van de ministers jonger dan 40 jaar, waardoor de nieuwe regering er glanzend en modern uitziet. Vallejo zei dat de nieuwe ploeg “een historische sprong voorwaarts vertegenwoordigt in de strijd om de rol van vrouwen in de processen van sociale en politieke transformatie zichtbaar te maken en te rechtvaardigen” – door “feminisme en genderperspectief aan de macht te brengen”. De implicatie, althans in de Morning Star en andere berichtgeving, is dat omdat de Boric regering veel vrouwen en mensen onder de 40 telt, je simpelweg kunt negeren dat het hun taak is het kapitalisme te besturen. Je moet gewoon de fotoshoots bewonderen.
Grondwet
Gabriel Boric heeft gezegd dat het zijn voornaamste taak is om het hoofd te bieden aan het “extractivistische” en privatiseringsgerichte ontwikkelingsmodel, en om tegen het eind van het jaar een nieuwe grondwet in te voeren, zoals opgedragen in een referendum dat in oktober 2020 werd gehouden. In het referendum werd, niet zonder controverse, de vraag gesteld of er een nieuwe grondwet moest worden opgesteld, en of deze moest worden opgesteld door een “constitutionele vergadering”, bestaande uit rechtstreeks voor deze vergadering verkozen leden, of door een gemengde constitutionele vergadering, voor de helft bestaande uit zittende parlementsleden en rechtstreeks verkozen burgers. De “voor” stem won met een ruime meerderheid: 78% stemde in met het opstellen van een nieuwe grondwet met een opkomst van 51% van de kiezers. Over de manier waarop de nieuwe tekst moet worden geschreven, koos 79% voor een gekozen constitutionele vergadering.
Maar wat niet vergeten moet worden, is dat het referendum een reactie was op de protesten in 2019 – met name na de zogenaamde “grootste mars van Chili” die op 25 oktober in Santiago werd gehouden waaraan meer dan 1,2 miljoen mensen deelnamen. Vandaar dat de breed gedragen mening was dat het referendum eigenlijk een middel was om de woede van het volk af te leiden naar een veilig constitutioneel moeras. Chili beleefde wat moet worden beschouwd als een pre-revolutionaire situatie, de massa’s weigerden op de oude manier te worden geregeerd. En de regering kon niet op de oude manier regeren en stond op de rand van de afgrond. President Miguel Piñera kondigde de noodtoestand af, zette het leger in, kondigde avondklokken af en zag zich uiteindelijk gedwongen acht ministers te ontslaan, waaronder de gehate minister van Binnenlandse Zaken.
Maar terwijl er massapartijen zijn met revolutionaire namen, is er geen revolutionaire massapartij die haar naam waardig is. In plaats van volksvergaderingen te kiezen, defensiekorpsen op te richten, te streven naar splitsing van de politie en vooral van het leger, werden de massale woede en het verlangen naar verandering gemakkelijk afgeleid naar een referendum over de grondwet en vervolgens naar de campagne voor de presidentsverkiezingen.
Wat er daarna gebeurt, is moeilijk te voorspellen. Hoe zullen de gekozen parlementsleden reageren wanneer de gekozen constitutionele vergadering haar nieuwe grondwet opstelt en vermoedelijk haar referendummeerderheid behaalt? Boric heeft opgeroepen tot hervormingen van de markteconomie, veranderingen in het pensioenstelsel, bescherming van inheemse volkeren en LHBT’ers, enzovoort. Er zou dus een constitutionele crisis kunnen ontstaan. Wat gebeurt er als Boric en zijn regering er niet in slagen ingrijpende economische veranderingen door te voeren? Zal de arbeidersklasse dan gedemoraliseerd en passief blijven? Of zullen ze spontaan gaan staken en weer de straat op gaan? Wat het leger doet zal zeker niet afhangen van de wensen van Maya Fernandez.
De lijn die Boric wil volgen is al maar al te duidelijk. Tijdens zijn verkiezingscampagne was Boric erop gebrand om de steun van rechts te krijgen. Op schandalige wijze eiste hij maatregelen tegen degenen die werden beschuldigd van “brandstichting en plundering” tijdens de protesten van oktober 2019 – waarbij hij nauwelijks aandacht besteedde aan het politiegeweld, of van de manier waarop aanklachten tegen demonstranten schaamteloos werden gefabriceerd. Hij weigert ook op te roepen tot gratie voor degenen die gevangen zitten op grond van de “anti-barricade” wet die vier artikelen van het wetboek van strafrecht wijzigt om de straffen te verhogen voor degenen die beschuldigd worden van het bouwen van barricades of andere obstakels voor de “vrije doorgang”4. Boric speelde een centrale rol in het “vredesakkoord” van november 2019 dat het hachje van de uittredende president Piñera redde. Bovendien heeft Boric, ook al zal de Morning Star het misschien niet leuk vinden om te horen, zich in de begroting voor 2022 gecommitteerd aan “fiscale verantwoordelijkheid”.
Als signaal aan de markten dat er niets al te drastisch zal gebeuren, heeft Boric Mario Marcel benoemd tot zijn minister van Financiën. Hij is de huidige president van de centrale bank en heeft ook gewerkt bij de Wereldbank en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, waarvan Chili lid is. Met andere woorden, vanuit het oogpunt van het kapitaal kan men zich geen betere partner wensen. Als gevolg daarvan steeg de beurs van Santiago met 2,27% en werd de peso iets sterker ten opzichte van de dollar, nadat hij dit jaar al meer dan 6% in waarde was gestegen ten opzichte van de greenback, terwijl de verwachtingen – en de hoop – groeiden dat Gabriel Boric toch geen wilde radicaal is, ook al heeft hij leden van de Communistische Partij in zijn kabinet. Hij lijkt inderdaad volwassen en verantwoordelijk.
De Financial Times beschreef de gekozen president als bijna ultieme blijk van goedkeuring, niet als een “harde linkse marktvijand zoals sommigen hadden gevreesd”, maar als een “moderne, pragmatische sociaaldemocraat” (22 januari 2022). Wat de krant in werkelijkheid bedoelt is natuurlijk de sociaaldemocratie van na 1945, die binnen het kapitalisme opereert en geen enkel gevaar voor het systeem vormt.
Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.