In dit artikel zet Emil Jacobs uiteen hoe het afdelingswerk eruit zou moeten zien nu verschillende lokale werkgroepen socialisten zijn ontstaan en deelname aan lokale verkiezingen in een aantal grote steden zelfs aan de orde is. Hoe bouwen we afdelingen op waarbij brede groepen mensen betrokken worden en blijven?
Nu we op steeds meer plekken in het land lokale werkgroepen socialisten opzetten en zelfs in de grote steden de vraag reëel is geworden om mee te gaan doen aan lokale verkiezingen, rijst de vraag wat voor organisatie socialisten.org wil zijn. Op deze website hebben we het uitgebreid over de visie, het programma en de strategie voor zoiets, en dat is natuurlijk essentieel. Want zonder visie, programma en strategie is er geen richting, geen fundament waarop een nieuwe massale socialistische beweging kan worden gebouwd. Maar eenmaal bouwend aan die beweging, hoe ziet zo’n beweging er dan uit? Wat betekent het om socialist te zijn, in de dagelijkse realiteit, met de poten in de modder? Daarover wil ik het in dit stuk hebben, een socialistische kijk op afdelingswerk, voorbij het stramien van de Socialistische Partij (SP).
De oude afdeling en haar beperkingen
De SP heeft met haar vijftigjarig bestaan dit jaar een bepaalde traditie opgebouwd over wat het betekent om een afdeling op te bouwen en op het eerste gezicht lijkt dit een prima basis. De meeste andere partijen zijn louter een parlementaire verschijning, met een ‘afdeling’ die is gebouwd rondom de lokale raadsfractie in de gemeenteraad, die zich verder alleen tijdens verkiezingstijd op straat laat zien. Om toch iets van een worteling te hebben in de samenleving is de eis vaak, zoals bij het CDA, dat men actief is in de besturen van diverse lokale verenigingen.
De SP daarentegen heeft al jaren het motto “geen fractie zonder actie” en zet sterk in op een activistische afdeling. De wijken in, kloppend aan deuren, mensen organiserend tegen lokale misstanden. De theorie is dat er op die basis dan steun wordt gebouwd voor de SP, nieuwe mensen worden gerekruteerd, de mensen in de volkswijken de SP weten te vinden als ze tegen problemen aanlopen en op de partij zullen stemmen bij verkiezingen.
Voor een deel klopt dit beeld ook. Er is een zekere correlatie tussen dit activistische werk en het opbouwen van de afdeling in menskracht en algemene steun voor de partij. Maar het is tegelijk ook te eenvoudig om een oorzaak-gevolgverband aan te nemen. Dit zien we terug in bijvoorbeeld verkiezingsresultaten van de partij, waar de ‘volkswijken’ weliswaar vaak SP stemmen, maar net zo vaak, zo niet nog meer, op partijen als PVV en FvD. Ook blijkt dat een andere (lokale) partij vaak wint in juist die wijken waar de SP hard bezig is geweest met campagnes.
De reden hiervoor zit hem in de consumentistische houding van veel mensen, een norm binnen onze individualistische maatschappij. Cliëntelisme, de “voor wat hoort wat” softe vorm van corruptie waarbij steun vanuit bedrijven voor de (her)verkiezing van bepaalde politici of partijen de norm is en waarbij de ex-wethouders voor bewezen diensten een lucratief baantje krijgen, is wijdverbreid, juist omdat lokale politici een netwerk hebben van contacten die iets terug verwachten voor hun electorale steun aan deze of gene persoon in de raad. Tegen die dynamiek is vanuit de SP-aanpak van permanente campagne voeren maar deels op te boksen. In het beste geval levert een breed gedragen campagne in een wijk enkele nieuwe leden op en een aantal procentpunten verschil bij een verkiezingsuitslag.
Nut en noodzaak van een nieuwe blik
Daarnaast is de afdeling intern ook maar voor een klein deel actief. In de meeste afdelingen zal vijf procent van de leden met regelmaat iets willen doen voor de afdeling. Meestal draait een afdeling op een handjevol mensen. Als er uitval is van iemand, om wat voor reden dan ook, is vervanging van de taken die dit lid deed lang niet altijd een gegeven. De reden hiervoor is eenvoudig: veel leden zijn geen kaderlid, geen kartrekkers die een grotere verantwoordelijkheid willen dragen voor actievoeren.
Nu zijn activistische campagnes niks nieuws. De oude marxistische sociaaldemocratie pionierde met permanente campagnestrategieën aan het eind van de 19e eeuw en maakte hier grote stappen mee. Het was een massale beweging, die op sociaal vlak veel voor elkaar wist te krijgen in de tijdspanne van enkele decennia, zoals de strijd voor een achturige werkdag die de oorsprong vormt voor de dag van de arbeid op 1 mei. In vergelijking lijkt de SP bij haar vijftigjarig bestaan alweer geruime tijd over haar hoogtepunt te zijn. Wat is het verschil?
In de oude sociaaldemocratie bestond er een rijk sociaal leven, dat veel meer betrof dan enkel ‘actievoeren’. Denk aan socialistische kroegen, socialistische koren, socialistische sportverenigingen, socialistische wandelclubs, socialistische coöperatieven, enzovoorts. Dit heeft twee voordelen: in de eerste plaats is de kans op ‘afhakers’ kleiner, omdat men meer volledig aan kan sluiten bij individuele sociale behoeften. Het is daardoor niet erg dat men, om wat voor reden, even niet ‘op de barricades’ kan staan. Ten tweede nodigt het veel bredere groepen mensen uit, waardoor zowel de ‘papieren leden’ veel meer betrokken kunnen worden bij het afdelingswerk, alsook de sympathisanten en stemmers op de partij. Een betere binding hierin is dan ook weer een pad naar meer kaderleden.
Concrete voorbeelden
Hoe ziet zoiets er dan concreet uit? Stel dat we, op relatief korte termijn, een lokale afdeling zouden hebben van 50 à 100 leden in een gemeente, wat zou deze afdeling dan doen? Ik zet aantal ideeën op een rij, hopelijk ter inspiratie. Het zijn ook voorbeelden van socialisten elders in de wereld die daar tot successen leiden.
Bedrijfsgroep
Binnen een bedrijf waar meerdere leden werken is het mogelijk om een bedrijfsgroep op te zetten. De functie hier is die van socialistisch vakbondswerk, dat heet: collega’s organiseren op problemen die spelen op het werk; aansporen lid te worden van de vakbond; samenwerken met de vakbond en als vakbond op grotere thema’s, zoals Voor14. Kortom, vakbondsmacht op- en uitbouwen op het werk en binnen de vakbeweging sectoren bij elkaar brengen voor bredere maatschappelijke thema’s.
Wijkgroep
Een groep (kader)leden die lokaler, binnen een wijk of dorpskern, regelmatig bijeenkomen om eventuele thema’s in die wijk aan te pakken en wijkbewoners hierop te organiseren. Het campagnewerk á la SP vindt hier dus haar plek, eventueel gesteund vanuit de rest van de afdeling. Ook kun je op dit niveau werken aan politieke scholing en discussie voeren op actuele thema’s.
ROOD
De jongeren verdienen natuurlijk hun eigen plek. Socialistische jongerenvereniging ROOD staat bekend om haar activistische inslag en haar kritische politieke standpunten. Het is een politieke school waarin jongeren ervaring opdoen voor de klassenstrijd en het is belangrijk dat ze hier hun eigen onafhankelijke werking behouden, ingebed in een bredere politieke beweging van volwassen kameraden.
Werkgroep cultuur en festiviteiten
1 mei is een symbolisch belangrijke dag, welke al lang gevierd wordt binnen de arbeidersbeweging. Deze werkgroep is verantwoordelijk voor de organisatie hiervan en eventuele andere dagen die binnen de arbeidersbeweging meer aandacht verdienen, zoals Keti Koti. Ook andere culturele activiteiten en uitingen, zoals een socialistisch zangkoor, kunnen hier samenkomen.
Werkgroep goede doelen
Er is veel armoede in de samenleving en die groeit alleen maar. Deze onderlaag in de samenleving is politiek het meest bevattelijk voor de demagogie van extreemrechts en ze vormt de electorale basis voor PVV en FvD, omdat deze partijen inspelen op een populistische onderbuik en de terechte frustraties tegenover de gevolgen van het kapitalisme ombuigen naar een politiek die onze klasse verdeelt. We zien bij de SP dat op deze groep wordt ingezet door de populaire conservatieve en xenofobische standpunten over te nemen. Ik stel voor dat we deze groep van de klasse op een andere manier benaderen en daarbij inzetten op praktische solidariteit. Een vorm kan zijn dat men socialistische volkstuinen opent en het voedsel hiervan gebruikt in socialistische volkskeukens, waar er gratis en voor niks een voedzame maaltijd kan worden genuttigd in een gezellige sociale setting.
Werkgroep welzijn en sport
Deze werkgroep zet zich in voor fitheid van lichaam en geest door regelmatig activiteiten te houden, zoals wandelingen, aerobics, zwemmen, kickboksen en andere activiteiten waarbij we leden en niet-leden in beweging zetten. De werkgroep zou zich aan activiteiten op landelijk niveau kunnen verbinden, bijvoorbeeld als lokale afdeling van de Kameraadschappij.
Commissie scholing
Een aantal kaderleden dat zich bezighoudt met scholingsmateriaal voor leden. Het is wenselijk om dit onder verantwoordelijkheid van het afdelingsbestuur te laten gebeuren, en het daarmee een (gekozen) commissie te maken. Politieke scholing mistte binnen de SP vrijwel volledig, terwijl een fundamenteel andere politieke visie op de samenleving wel de basis vormt voor al ons handelen. Juist omdat we een afdeling willen zijn van actieve leden, die leiders kunnen zijn in de dagelijkse strijd, is politieke scholing essentieel om een denkend lidmaatschap te kweken.
Commissie actieondersteuning
Waarom elke keer het wiel opnieuw uitvinden bij elke campagne? Deze werkgroep ondersteunt de wijkgroepen in proces en materiaal. Omdat hierin vaak structureel kosten worden gemaakt, is ook dit onder verantwoording van het afdelingsbestuur waar de penningmeester een overzicht kan bijhouden en het bestuur kan verantwoorden welke middelen worden uitgegeven.
Commissie media
We willen met ons politiek werk, acties en activiteiten een invloed hebben in de hele maatschappij en moeten daarom nadenken hoe we onze achterban het beste kunnen bereiken, zowel via traditionele media als social media, alsook eigen flyers en kranten. Deze werkgroep specialiseert zich hierin, ook onder verantwoordelijkheid van het afdelingsbestuur.
De afdelingsvergadering
Dit element heeft iedere SP-afdeling (als het goed is) ook, maar het blijft goed om uitdrukkelijk te noemen: de algemene ledenvergadering, of afdelingsvergadering komt minimaal één keer per jaar samen om een nieuw bestuur te kiezen en de jaarstukken te bespreken. Afgezien van deze formaliteiten is het aannemelijk dat men meermaals per jaar een afdelingsvergadering organiseert, bijvoorbeeld voor discussie over landelijke discussiestukken of het bespreken van gemeentepolitiek en een strategie hierin. Ook is het wenselijk dat een eventuele raadsfractie regelmatig verslag doet van hun activiteiten en dat hierop bijgestuurd kan worden door de afdelingsvergadering.
Natuurlijk zijn er zo nog een hoop mogelijkheden te verzinnen. Het punt is telkens om zaken op te pakken waar leden kunnen aansluiten vanuit hun eigen interesses en mogelijkheden, eventueel onder verantwoordelijkheid van het afdelingsbestuur. Er moet daarbij ruimte zijn voor initiatieven vanuit het lidmaatschap zelf wil dit opbloeien. Hiermee willen we een zo groot mogelijke groep sympathisanten betrekken bij de afdeling, door als groep activiteiten te organiseren, om zo een cultuur te kweken van saamhorigheid en solidariteit en sociale isolatie te doorbreken.
Een structuur om daadwerkelijk te wortelen in de samenleving
Het is duidelijk dat een dergelijke afdelingsopbouw veel verder gaat dan wat we zien in de SP. We zullen opnieuw moeten pionieren om onze klasse te organiseren in de wijken en op de werkplaats. Vaak hoor ik op links, binnen de SP, maar ook elders, dat je goed ‘ingeworteld’ moet zijn in de samenleving om vooruitgang te boeken. Al achttien jaar vraag ik me af wat daarmee nu wordt bedoeld, bijvoorbeeld wanneer ik kijk naar de kleine groepjes mensen die de lokale afdelingen dragen in de SP. Met de voorbeelden die ik heb gegeven is er echter een opening gegeven om daadwerkelijk te wortelen, dat heet, daadwerkelijk honderden, misschien duizenden mensen te betrekken bij de afdeling. Electoraal is dat natuurlijk ook interessant, want op deze basis is het een realistisch perspectief om te streven naar een meerderheid in de raad. Niet dat ik pleit voor ‘socialisme in één stad’ of iets dergelijks onzinnigs (dit is zelfs een reëel probleem waar ik nu niet op in zal gaan), maar door mensen op hun niveau te betrekken bij het socialistische project is een reflectie hiervan in de raad een reëel resultaat.
Kortom: op naar de socialistische afdeling!
Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.