In dit artikel werpt Ties van den Bogaard een kritische blik op de LSVb, haar lidbonden en de #Nietmijnschuld campagne, om te kijken hoe marxisten zich zouden moeten mengen in de LSVb en haar campagnes.
Inleiding
Sinds een aantal maanden is het actief zijn binnen sociale- en vakbewegingen onderdeel van de strategie van ROOD. Als marxist en bestuurslid van ROOD vind ik dit een goede ontwikkeling. Nu dit het geval is staan we wel voor de vraag waar we precies actief willen zijn, en waar we het beste concrete winsten kunnen bereiken.
Een concrete organisatie die ik wil behandelen in dit artikel is de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) die op dit moment samen met FNV Jong de #Nietmijnschuld campagne organiseert. Deze campagne is op dit moment de enige campagne op links die op grote schaal jongeren organiseert. Deze campagne is voor veel LSVb-lidbonden ook een stap in de goede richting. Het breed organiseren van jongeren voor links activisme is een belangrijke stap voor het versterken van de arbeidersbeweging. Wanneer we kijken naar de structuur en opzet van de LSVb en FNV Jong zijn er echter wel een aantal problemen die we als marxisten moeten aankaarten.
De LSVb is een bureaucratische nachtmerrie, die zich bezig houdt met lobbyen bij de burgerlijke staat. Met een leger aan medewerkers, in loondienst via overheidssubsidie, probeert de LSVb binnen het poldermodel kleine winsten te boeken. FNV Jong kent het fundamentele probleem dat het een vakbondsector is die niet daadwerkelijk een sector is. Het organiseren van studenten rondom bepaalde standpunten is vaak niet hetzelfde als het organiseren van arbeiders in een bepaald bedrijf of sector. Waar het verbeteren van een CAO in het belang is van alle arbeiders die ervoor georganiseerd worden, is dit niet altijd het geval bij de sociaal en economische eisen die worden gesteld door FNV jong of de LSVb. Studenten worden door deze organisaties voornamelijk op politieke basis georganiseerd. Het is van belang dat we o.a. deze kenmerken en tekortkomingen erkennen en meenemen in de analyses en strategieën die we maken m.b.t onze activiteiten in deze bewegingen.
In dit artikel wil ik kritisch kijken naar de LSVb, haar lidbonden en de #Nietmijnschuld campagne. Met deze analyse zal ik beargumenteren waarom en hoe marxistische jongeren zich actief zouden moeten mengen in de LSVb en haar campagnes.
De studenten-lobby
De LSVb is een federatie, met daarin een dozijn studentenvakbonden. De organisatie houdt zich bezig met ‘de belangen van heel studerend Nederland’, om hun website te citeren. Dit doen ze voornamelijk door middel van lobbyisme, en het ondersteunen van hun lokale lidbonden met lobbyen op een lokaal niveau. Vanuit marxistisch perspectief is dit problematisch om onder andere de volgende twee redenen. Het organiseren van studenten voor bepaalde eisen is niet hetzelfde als het organiseren van arbeiders binnen een bepaalde sector. Studenten als categorie hebben geen collectief klassebelang, een overgrote meerderheid van studenten heeft echter wel baat bij dezelfde eisen. Deze sociaaleconomische realiteit is de basis waarop de LSVb studenten organiseert voor bepaalde politieke standpunten. “Studentenvakbond” is daarmee dus eigenlijk misschien niet het juiste woord. Het tweede probleem is de focus die ligt op het lobbyen. De studentenvakbonden van de LSVb bouwen geen grote organisatiekracht op, maar houden zich voornamelijk bezig met druk uitoefenen op onderwijsinstellingen, gemeenten, politieke partijen en de overheid. Acties die de bonden voeren zijn meestal gericht op het onder druk zetten van verschillende instantie. De LSVb is een bij de overheid gerespecteerde lobby-partij. Voor dit lobbywerk krijgen ze bakken met subsidie van de staat. Het bestaansrecht van de landelijke LSVb komt hiermee voor een aanzienlijk deel voort uit de door de staat geaccepteerde lobbypraktijken. Deze afhankelijkheid van de relatie met de overheid en andere instanties maakt het voor de LSVb onmogelijk om buiten het kader van de burgerlijke politiek te treden. Hun eisen worden daarom vaak afgezwakt van wat in het studentenbelang is naar wat acceptabel overkomt tijdens onderhandelingen. Het woord ‘haalbaarheid’ valt dan ook vaak wanneer eisen besproken worden binnen de LSVb-campagnes.
Door de focus die de LSVb legt op haar lobbywerk, en de pretentie dat het een vakbond is, doet de organisatie alsof zij geen politieke kleur kiest. Ze vechten namelijk (naar eigen zeggen) voor de belangen van heel studerend Nederland. Als je naar de eisen van de LSVb kijkt in campagnes is het echter wel duidelijk dat het een club is met een links-progressieve signatuur. Zoals bijvoorbeeld te zien bij de #NietMijnSchuld campagne en bij hun verschillende hulpdiensten die betrekking hebben op bijvoorbeeld onderwijsrechten en woonrechten.
Met deze analyse wil ik niet afdoen aan het goede werk dat de LSVb en haar lidbonden doen. De genoemde focus van de LSVb levert kleine concessies van instanties op, deze hervormingen kunnen erg positief en nuttig zijn, alhoewel ze vaak voor korte duur zijn. Het lobbyen is natuurlijk ook niet het enige wat de individuele lidbonden doen. Sommige initiatieven, zoals bijvoorbeeld lokale hulpdiensten voor studenten die worden opgelicht door huisbazen, of hulplijnen voor internationals die vaak nauwelijks informatie kunnen krijgen vanuit de universiteiten of de overheid, hebben een enorm positieve impact. Wel is het belangrijk om te benoemen dat de LSVb en haar lidbonden, door hun pretentie een vakbond te zijn en haar focus op lobbywerk, een gelimiteerde potentie hebben. Samenwerkingen verlopen soms stroef omdat de bond, zowel lokaal als landelijk, geen politieke kant wil kiezen en dus vaak niet expliciet de samenwerking wil aangaan met politieke organisaties en partijen. De LSVb en haar lidbonden organiseren jongeren op grotere schaal meestal niet voor een langere termijn. Als er wel jongeren worden georganiseerd is dit meestal in dienst van één specifieke campagne, het activisme dient dan als ondersteuning voor het lobbyende werk. Er wordt dus geen beweging voor de lange termijn opgebouwd. Dit begrenst natuurlijk de slagkracht die ze zouden kunnen hebben.
De strijd tegen het leenstelsel
De LSVb is nu, samen met de FNV, dik 1,5 jaar druk in de weer met de #Nietmijnschuld campagne. Het doel van de campagne is om het leenstelsel te vervangen met een basisbeurs die “schuldenvrij studeren” – mits je 12 uur per week naast je studie werkt – mogelijk moet maken. De campagne heeft zich sinds begin 2020 gericht op de Tweede Kamer verkiezingen van maart 2021 en de daarop volgende formatie en organiseert zowel lokaal als landelijk acties. De lokale acties worden door lokale actiecomités georganiseerd in samenspraak met een FNV-organizer. De campagne wordt gerund door een ‘strategisch team’ waarin bestuurders van de LSVb, FNV jong en FNV-organizers plaatsnemen. Zij leggen redelijk voorgekauwde strategische voorstellen voor aan de adviesgevende “landelijke actieraad”. In deze raad zit één lid uit ieder lokaal actiecomité, en één lid van iedere lokale LSVb lidbond.
De landelijke actieraad mag enkel stemmen op ja/nee basis, over kant-en-klare voorstellen vanuit het strategisch team, de leden uit de actieraad moeten de discussies en besluiten dan terugkoppelen naar de lokale actiecomités. Deze structuren lenen zichzelf voor bureaucratische invloed, door de niet transparante manier hoe ze werken. Je moet actief vragen naar informatie over bepaalde overwegingen, regelmatig komt dit neer op ‘dat is de overweging van het strategisch team’. Sommige organizers moeten activisten in hun lokale comités of de landelijke actieraad vertellen dat hun acties of ideeën over de campagne niet binnen het plaatje passen. ‘Lastige’ discussies in de landelijke actieraad worden bureaucratisch weggemoffeld. Bijvoorbeeld toen lokale activisten in de landelijke actieraad de eis van compensatie voor misgelopen studiefinanciering radicaler wilden maken, werd het voorstel van de LSVb en FNV jong doorgedrukt door middel van gerommel met de vorige notulen en smoesjes dat ‘er dan nog een keer over dit onderwerp gediscussieerd moest worden’.
De landelijke actieraad is een vrij nieuw concept, nadat feedback van activisten bij eerdere campagnes, tot het inzicht leidde dat de activisten die vele uren in dit soort campagnes steken inspraak willen hebben. Deze actieraad, en het idee van inspraak voor de activisten, biedt ons als marxisten de kans om onze punten in te brengen en dient ten volle benut te worden.
Het opbouwen van de beweging
De primaire doelen van actief zijn als marxisten in sociale bewegingen, zoals bijvoorbeeld in studentenbewegingen, is om in de eerste plaats deze bewegingen uit te bouwen en te versterken en in de tweede plaats om mensen actief in deze bewegingen te winnen voor onze politiek.
Het versterken van de studentenbeweging is nuttig omdat zij, ondanks mogelijke tekortkomingen, wel daadwerkelijk strijd voeren voor nuttige eisen. Hoe sterker deze vakbonden, des te sterker dit geluid te horen is in het onderwijs. Wanneer deze vakbonden sterker en groter worden, vergroot ook het podium voor socialistische en marxistische politiek in deze beweging. Dit podium moeten we niet zien als kans om op ieder mogelijk moment de verdienste van ROOD of het marxisme te prediken, al hoewel er natuurlijk niets mis is met open zijn over je lidmaatschap van verschillende partijen en clubs. We moeten dit podium voornamelijk gebruiken om onze visie en analyses uit een te zetten en het gesprek daarover aan te gaan met mensen in de studentenbeweging.
De LSVb en specifiek haar lidbonden zijn in de studentenbeweging een bijzondere kracht, ze zijn namelijk een van de weinige groepen die zich hebben georganiseerd met permanente en duurzame structuren. De studentenbeweging kent veel tijdelijke bewegingen en actiegroepen die relatief radicale eisen stellen. Bezettingen zoals die van het Maagdenhuis, maar ook lokale studentengroepen die opkomen voor specifieke eisen op de korte termijn, zoals WO in actie. Deze groepen doen nuttig werk, maar krijgen het veelal niet voor elkaar om zichzelf duurzaam te maken. Een oriëntatie op een landelijke organisatie als de LSVb en haar lokale lidbonden zou dit kunnen bevorderen. Het zou meteen ook een positieve werking hebben op de lidbonden in kwestie. Een flinke hoeveelheid actieve leden die zich voornamelijk bezig houden met activisme kunnen strijden om de lobbyende werkwijze van de LSVb te herevalueren.
Het herevalueren van de lobbyende werkwijze van de LSVb en een influx aan actieve activistische leden zou ook meer ruimte bieden voor de politieke ontwikkeling van de organisatie. De lobbyende werkwijze van de LSVb en haar afhankelijkheid van de overheid beperkt haar politieke kaders. Wanneer dit verandert, verandert dit ook de ruimte voor politieke ontwikkelingen. In een organisatie die mensen organiseert rondom bepaalde politiek is het ontwikkelen van politieke analyses cruciaal voor het succes van de organisatie en beweging.
Als marxisten, actief binnen campagnes van de LSVb of binnen haar lidbonden, zullen we waarschijnlijk tegen problemen aanlopen. Niet iedereen zal even blij zijn met mensen die pleiten voor scherpere of radicalere standpunten, of een andere strategie. Het is als marxisten echter wel onze taak om die strijd aan te gaan.
Sluitende woorden
Over een aantal maanden zal de #NietMijnSchuld campagne waarschijnlijk aflopen. Het is te verwachten dat de eisen van de campagne bij lange na niet gehaald worden, en dat de FNV en LSVb doorgaan naar de volgende campagne. Desillusie bij veel activisten in de lokale actiecomités is dan ook niet ondenkbaar. Onze taak als marxisten in deze beweging is dan ook om te strijden voor het doorzetten van een onderwijscampagne en om de gedesillusioneerde activisten op te vangen. Dit kunnen we bijvoorbeeld doen door te pleiten voor een doorzetting van de #Nietmijnschuld actiecomités binnen iedere lokale studentenvakbond, aangezien deze actiecomités en lokale bonden nu al onlosmakelijk verbonden zijn. Een aantal studentenvakbonden hebben ook al duidelijk gemaakt dat zij de actiecomités in hun steden een permanente structuur willen maken.
Op dit moment zijn er meerdere ROOD-leden aanwezig binnen de #Nietmijnschuld campagne. Een aantal van hen zitten in de landelijke actieraad, en nog meer zijn actief ‘kader’ van de campagne. Deze ROOD leden hebben de aankomende maanden de perfecte kans om de #Nietmijnschuld campagne te verbeteren en de betrokken organisaties en actiecomités te sturen naar een langetermijnvisie voor het organiseren van jongeren.
Voor een sterke studentenbeweging met veel slagkracht, die strijd voor progressieve en marxistische eisen is het belangrijk dat wij als marxisten ons mengen in de studentenbeweging en pleiten voor een bredere activistische LSVb zonder focus op het lobbyen bij burgerlijke instanties. Het is van belang dat hier een uitgebreide strategie voor wordt ontwikkeld en ik nodig bij deze alle kameraden uit om na te denken over dit thema en als zij de mogelijkheid hebben, zich te mengen in de studentenbeweging.
Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.