In dit ingezonden artikel van Jonathan Scheerder bepleit hij het recht op factievorming binnen de SP. Dit doet hij naar aanleiding van de royementen die gevallen zijn door een impliciet verbod op factievorming in de SP. Hij zal dan ook aandacht besteden aan de democratische structuren en de al dan niet bestaande discussiecultuur binnen de partij.
De komende tijd is een cruciale periode voor de toekomst van de Socialistische Partij (SP). We gaan in de nabije toekomst niet alleen belangrijke dingen zoals het verkiezingsprogramma en het beginselprogramma vaststellen, ook staat de eenheid van de partij op de agenda. In dit artikel zal ik beargumenteren waarom facties de ruimte moeten krijgen, en wat de gevolgen zouden zijn van het doorzetten van de zuivering die gestart is door partijbestuurders Jannie Visscher en Arnout Hoekstra.
Democratie binnen de structuren
Allereerst wil ik bespreken hoe de SP-democratie werkt als je uitsluitend binnen de structuren werkt, zoals het partijbestuur van ons verlangt. Als lid heb je enkele momenten van inspraak. Zo kun je stemmen op je lokale afdelingsbestuur en kun je in de afdeling stemmen over het inbrengen van eventuele voorstellen op landelijk niveau. Voorstellen die gaan over de nationale partij moeten een meerderheid krijgen in je afdeling voordat ze worden ingebracht op het congres. Hoewel er in veel afdelingen ook grote democratische tekorten zijn op lokaal niveau zal ik hier in dit artikel niet op ingaan.
In aanloop naar een congres vinden er ledenvergaderingen plaats in afdelingen, vervolgens wordt de discussie verder gevoerd op regioconferenties en pas daarna is het congres. De tussenstap tussen afdeling en congres, de regioconferentie, is dus de enige afdelingsoverstijgende discussiemogelijkheid voor gewone leden binnen de SP in de aanloop naar het congres. Op deze regioconferenties komen afgevaardigden van de afdelingen in de regio samen om de inbreng van de afdelingen te bespreken. De regioconferentie maakt echter geen besluiten en geeft alleen ‘tips’ aan de commissie. Ook wordt er vaak niet echt een serieuze discussie gefaciliteerd. Het format is zoveel mogelijk ingekaderd, er is geen terugkoppeling over waar wat mee gedaan gaat worden of niet. Daarnaast is het districtenstelsel waar leden worden gerepresenteerd zo opgezet dat de vooraf opgestelde consensusmening het meest naar voren kan komen en de minderheidsmeningen aanzienlijk minder. Zo willen veel afdelingen vaak alleen punten melden waar een meerderheid voor was behaald in de afdeling.
Op het SP-congres komen afgevaardigden van elke afdeling bij elkaar om te stemmen over de ingediende voorstellen. De afdelingen krijgen elk 2 minuten de tijd om te pleiten voor de voorstellen die zijn aangenomen in desbetreffende afdeling. Het partijbestuur geeft een advies over de voorstellen, en krijgt onbeperkt de tijd om zijn mening te geven over de voorstellen. Er wordt dus verwacht dat je in twee minuten de meerderheid van het congres moet kunnen overtuigen van al je voorstellen, of hopen dat het partijbestuur het met je eens is en een positief stemadvies verschaft.
Je zult misschien wel begrijpen dat het partijbestuur enorm veel macht heeft in de partij. In de praktijk bepalen zij alles, zonder enige transparantie. Het is namelijk geheim wat er wordt besproken in het partijbestuur, welke stemmingen er plaatsvinden en wie dan voor welk voorstel heeft gestemd. De verkiezingen voor het partijbestuur zijn ook amper democratisch te noemen. De partijraad kiest, op basis van een voordracht van het partijbestuur, een kandidatencommissie. Deze kandidatencommissie bestaat uit de vertrouwelingen van het partijbestuur. Zij stelt een voordracht samen. De kandidaten stellen zich zelden kandidaat met een duidelijke politieke mening of uiteenzetting van hun standpunten. De leden kunnen dus geen keuze maken tussen verschillende kandidaten die op basis van politiek zichzelf verkiesbaar stellen (dit ligt anders bij de voorzittersverkiezingen overigens, maar daar wil ik in dit artikel niet op ingaan).
Het resultaat: een groep vertrouwelingen van het partijbestuur kiest een aantal kandidaten voor het partijbestuur. Normale leden hebben geen inzicht wat deze kandidaten vinden en willen doen, en zodra ze zijn verkozen weten normale leden niet wat er gezegd, besproken en besloten wordt binnen het partijbestuur. Dit is natuurlijk geen transparante en democratische gang van zaken.
Buiten de structuren
De enige manier om onder deze bureaucratische wurggreep uit te komen, is wanneer je partijbreed de discussie kan voeren. Alleen dan krijg je de ruimte om alternatieve voorstellen, ideeën en kandidaten te verdedigen en meerderheden te overtuigen. Bij het vorige congres was Sunita Biharie de enige verkozen partijbestuurder buiten de voordracht. Dit is niet omdat zij zich zo goed geprofileerd had binnen de structuren, maar omdat ze nationale bekendheid genoot door artikelen buiten de structuren op bijvoorbeeld vrijlinks.nl, en door haar persoonlijke contacten met SPers.
De analyse dat er buiten de structuren georganiseerd moet worden, wordt natuurlijk niet alleen door mij gemaakt. In de recente geschiedenis hebben diverse partijgenoten geprobeerd om middels afdelingsoverstijgend overleg buiten de structuren (ook wel factievorming genoemd) hun ideeën voor te leggen aan de partij. Denk hierbij aan ‘de Groep’, die zich inzette voor een andere lijn op migratie. Hun poging om andere ideeën aan te dragen werd hen niet in dank afgenomen. ‘De Groep’ was een groepje van SP’ers met een lange staat van dienst. Bijna alle mensen rond deze formatie zijn al jaren, zo niet decennia, actief lid van de partij. Toch vonden partijmastodonten als Ronald van Raak dat ze maar ‘ergens anders moesten voetballen’. Ironisch genoeg verklaarde ook Sunita Biharie, die zelf haar positie aan werk buiten de structuren te danken heeft, aan de NPO dat de artikelen van ‘De Groep’ in de media en hun werk buiten de structuren een groot probleem waren.
Dezelfde mentaliteit duikt nu op. Eerst besloten Arnout Hoekstra en Jannie Visscher de partijzuivering te starten door vijf leden te royeren, omdat zij buiten de structuren zouden werken. Dit zou volgens hen ‘de partijdemocratie’ ondermijnen. Het is aannemelijk dat ze hun eigen wil zien als de zuivere uitdrukking van partijdemocratie. Onder de geroyeerde leden zaten mensen in verkozen functie, en een kandidaat voor het bestuur van ROOD. Na deze eerste zuivering namen een handjevol Nijmeegse bureaucraten nog extra initiatief, en besloten een voorzitterskandidaat voor ROOD te laten royeren voor hetzelfde vergrijp van ‘vermeend lidmaatschap van het Communistisch Platform en/of Marxistisch Forum’. Hier was een nipte meerderheid voor in het afdelingsbestuur. Uiteraard waren de initiatiefnemers onderdeel van het landelijke partijbestuur.
Volgens deze machtige bureaucraten is dus het organiseren van overleg, het inbrengen van voorstellen, het verkiesbaar stellen van jezelf, de ware ondermijning van democratie. Om deze ‘democratie’ te beschermen besluiten ze (populaire) kandidaten en verkozen afdelingsbestuurders te royeren. Het partijbestuur verwijt het Communistisch Platform ervan er Sovjetsympathieën op na te houden, maar Erik Meijer merkte al terecht op dat het Dagelijks Bestuur zelf zich schuldig maakt aan Sovjetpraktijken.
Factierecht
Als tegenreactie op deze royementen worden er door het hele land moties ingediend om het factierecht vast te stellen. Als deze moties het halen op het congres, is er een grote stap genomen richting democratie. Een factie kan namelijk op partijbreed niveau discussie starten, mensen overtuigen en kandidaten verzamelen. Zo kan de cultuur van bureaucratisch centralisme doorbroken worden en kunnen alternatieve ideeën ook een stem krijgen.
Hoewel factievorming niet expliciet verboden is volgens de statuten, misbruikt het partijbestuur de bepaling die een verbod op lidmaatschap van een andere politieke partij behelst. Facties en pressiegroepen die het partijbestuur niet aanstaan worden gebombardeerd tot ‘politieke partij’. Doordat het partijbestuur nooit definieert wat een politieke partij is , heeft het altijd controle over de discussie. Nu zijn Marxistisch Forum en Communistisch Platform gekenmerkt als politieke partij. Geen van beide organisaties heeft ambitie om zelf deel te nemen aan bestuursorganen.
Het lot dat Marxistisch Forum en Communistisch Platform nu ondergaan staat ook te wachten op andere kritische groepen wanneer zij als te grote bedreiging van de macht van het partijbestuur worden gezien. Het is dus zaak om collectief op te treden tegen de huidige zuivering, zodat we onze eenheid (weliswaar in discussie) niet opblazen.
Eenheid
Mochten facties niet het recht weten af te dwingen om te bestaan, is het einde van de SP in zicht, mijns inziens. Als kritische groepen zich niet veilig kunnen manifesteren en geen eerlijke kans krijgen om een andere koers aan te dragen, is lidmaatschap van de SP alleen serieus te overwegen als je je volledig aansluit bij de koers van het partijbestuur. Alleen bij volledig vertrouwen in de wijsheid van de partijkern heeft lidmaatschap dan nog zin, aangezien andere ideeën de partij uitgewerkt worden.
Dit is dus een enorme bom onder de eenheid van de partij. Een grote linkse partij kan alleen bestaan wanneer mensen het idee hebben dat ze tot op redelijke hoogte invloed hebben in besluitvorming en alternatieve ideeën kunnen aandragen. Mocht deze spijkerharde repressie doorzetten, sloopt de partij effectief haar linkervleugel. Hiervoor laten ze mensen “vrijwillig” uittreden waar het kan, en onder dwang waar het moet.
“Het socialisme is alles- Alles voor het socialisme!
De eenheid en de strijdbaarheid der partij zijn in gevaar.
De aanslag op de linkervleugel is een aanslag op de socialistische gedachte in de S.D.A.P.
Nooit was de socialistische idee méér actueel dan thans. En juist daarom kunnen wij niet toelaten dat die socialistische gedachte door maatregelen van een partijbestuur buiten werking wordt gesteld.
Wij willen véél doen terwille van de eenheid, wij willen véél doen om conflicten te vermijden. We hebben dat metterdaad bewezen.
Maar als men ons in een positie wil brengen die het ons onmogelijk maakt verder in de S.D.A.P. voor het socialisme te werken, dan hebben wij hierop slechts één antwoord:
Wij blijven onze socialistische strijd voortzetten.
als het kàn, in de S.D.A.P.
als het moet, buiten de S.D.A.P.” 1
Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.
- F. Van der Goes, J. De Kadt, P.J. Schmidt in ‘Actie of Scheuring’ ↩