De teloorgang van de SP – waarom ik mijn lidmaatschap opzeg

In dit ingezonden artikel beschrijft Max Krijnen waarom de Socialistische Partij is verloren als strijdterrein voor socialisten en roept op tot een walkout van kritische leden om de partij te verlaten.

De Socialistische Partij (SP) is haar ziel kwijt. Voor socialisten zoals ik leek de SP lang de beste plek om socialistische politiek te voeren. Ik denk dat we die hoop nu moeten opgeven. Door de steeds verdere verrechtsing van de SP, de parlementaire koers en het actief antidemocratische partijbestuur kan de SP niet meer de plek zijn voor ons als socialisten en dat het moment gekomen is om de partij te verlaten.

De problemen binnen de SP spelen al langer. Deze problemen zijn door andere leden uitvoerig beschreven, dus dat zal ik hier niet nogmaals overdoen. Ik zal een paar cruciale punten uitlichten voor het verhaal, als je meer wilt lezen over de problemen binnen de SP heb ik onderaan het artikel een aantal artikelen gelinkt.

Laten we beginnen bij het buitenzetten van ROOD. Tijdens de campagne voor de landelijke verkiezingen hintte Lilian Marijnissen in 2020 op mogelijke regeringsdeelname in samenwerking met de VVD, door niet van tevoren de VVD uitdrukkelijk als mogelijke regeringspartner uit te sluiten ROOD, de toenmalige jongerenorganisatie van de SP, nam hierop een motie aan waarin ze zich als organisatie uitspraken tegen regeringsdeelname. Als reactie hierop draaide het SP-partijbestuur de geldkraan dicht, ROOD zou voorlopig geen cent meer ontvangen. ROOD moest eerst maar het kritische bestuur, zogenaamd vanwege dubbellidmaatschap van Communistisch Platform, wegsturen. Dan zouden de banden met de SP weer hersteld worden. De leden van ROOD weigerden dat, er werd door een meerderheid op een algemene ledenvergadering besloten dat het bestuur kon blijven, omdat de aantijging van dubbellidmaatschap nergens op sloeg. Uiteindelijk beoordeelde de commissie Kooiman, die was aangesteld door de partijtop van de SP om een oplossing te zoeken voor het conflict, dat ROOD en SP permanent uit elkaar moesten gaan, en zo geschiedde.

In dezelfde tijd werd ook een vijftal kritische leden uit de partij gezet vanwege hun lidmaatschap van Communistisch Platform, wat volgens het partijbestuur een aparte partij zou zijn. Dit slaat nergens op, aangezien CP zich altijd als pressiegroep bínnen de SP geprofileerd heeft en nooit de intentie heeft gehad deel te nemen aan verkiezingen. Ook Marxistisch Forum (MF), een discussieclub zonder ledenlijst, werd als partij aangemerkt door het SP-bestuur. Naast het feit dat deze royementen dus ongegrond waren, was de manier waarop het SP-bestuur aan deze informatie kwam ook niet netjes. Een medewerker van de SP heeft een maas in het design van websitebouwer WordPress gebruikt om te achterhalen welke mailadressen aan een account op de site van CP gelinkt kunnen worden. Op basis van die mailadressen zijn individuen aangemerkt als vermoedelijk CP-lid. Dit is computervredebreuk.

Het volgende grote probleem kwam bij de interne verkiezingen voor het bestuur van de SP die eind 2021 plaatsvonden. Voor de positie van partijvoorzitter en algemeen secretaris konden leden kiezen uit twee kandidaten: degenen die op dat moment die twee posities al vervulden. Voor de partijvoorzitter was dat Jannie Visscher, voor de positie van algemeen secretaris Arnout Hoekstra.

Beide kandidaten vervulden al lang functies in het bestuur en werden voorgedragen door de kandidatencommissie, waardoor duidelijk was dat ze trouw de lijn van het partijbestuur zouden vertegenwoordigen. De kandidatencommissie wordt namelijk samengesteld door de partijraad, waar het partijbestuur aan deelneemt en veel invloed heeft. Voor allebei de posities stond er één tegenkandidaat op het stembiljet: Michel Eggermont en Tijs Hardam. Vlak voor de stemming werden beide tegenkandidaten, weer op beschuldiging van dubbel lidmaatschap, geroyeerd.

De twee tegenkandidaten waren namelijk betrokken bij MF, een discussieplatform voor en door kritische SP’ers met een marxistische inslag. Dit argument van het partijraad houdt echter geen stand, aangezien MF enkel actief was binnen de SP, en niet eens een ledenbestand had. Het was een organisatie waarbij je jezelf voor discussiemomenten en dergelijk aan kon melden, maar waar je geen lid van kon worden. Dubbel lidmaatschap gaat hier dus helemaal niet op. Hiermee was de Marijnissen-coup een stap verder: zo’n beetje alle serieuze oppositie was uit de partij gezuiverd.

Het conflict tussen het partijbestuur en de linkervleugel van de partij liep steeds verder uit de hand, met als logisch gevolg lokale afsplitsingen tijdens de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen. De drie Socialisten-afdelingen (Rotterdam, Amsterdam en Utrecht) zijn niet zonder reden zelfstandig de verkiezingen ingegaan. Het landelijke bestuur van de SP is zich in alle drie die gemeenten gaan bemoeien met de kandidatenlijst, terwijl die lijst democratisch was vastgesteld door de lokale leden. ROOD-leden moesten er bijvoorbeeld af, zelfs als die ROOD-leden nog SP-lid waren en zich al een lange tijd actief voor de SP en de afdeling hadden ingezet. In Rotterdam werd zelfs het hele lokale bestuur geschorst omdat ze solidair waren met eerder geroyeerde leden. De leden accepteerden dit niet, en gingen zelfstandig verder.

In Rotterdam ging het partijbestuur nog een stap verder. Lijsttrekker Arno van der Veen werd geroyeerd voor het ‘beschadigen van de SP’ ¹ , een vage beschuldiging zonder verdere onderbouwing. Er werd door een aantal leden van de afdeling, waaronder Van der Veen, besloten om zelf verder te gaan als Socialisten 010. De overgebleven SP-afdeling besloot in een motie die met 54 stemmen voor en 46 stemmen tegen werd aangenomen dat ze in deze situatie beter niet mee konden doen aan de gemeenteraadsverkiezingen, omdat de afdeling te verdeeld zou zijn. Het landelijke partijbestuur is toen direct tegen dit democratische besluit van de leden ingegaan, heeft Theo Coskun naar voren geschoven als lijsttrekker en de afdeling opgedragen tóch mee te doen met de gemeenteraadsverkiezing. ² Deze nodeloze inmenging van het landelijke bestuur heeft zowel Socialisten 010 als SP Rotterdam stemmen gekost, omdat door dit besluit de beide partijen moesten concurreren om grotendeels dezelfde achterban. Beide partijen zochten hun stemmen vooral in de armere wijken, bij huurders van slecht onderhouden sociale huurwoningen en bij andere achtergestelde groepen in Rotterdam. Daarnaast geeft dit ook aan dat het partijbestuur democratische besluiten van de leden volledig kan negeren en daar ook toe bereid is. Dit toont voor mij aan dat de Marijnissen-coup compleet is. Lang hielden ROOD-leden en geroyeerde SP’ers nog de hoop op een weg terug, de hoop op een verzoening. Met de acties van het partijbestuur rondom de gemeenteraadsverkiezingen hebben ze aangetoond dat die weg dicht is. Het landelijke bestuur wil niet met ons praten, wil geen verzoening, en wil ons vooral gewoon allemaal weg hebben. De huidige lijn die de SP volgt is dus niet meer terug te draaien. Interne oppositie is nu verspilde moeite.

Verrechtsing en bereidheid tot regeringsdeelname

Het autoritaire, antidemocratische gedrag van het landelijke partijbestuur is niet de enige reden waarom de SP voor serieuze socialisten verloren is. De koers van de partij op het landelijke toneel geeft ook aan dat de partij niet langer de beste plek is om socialistische politiek na te streven. Dit uit zich op twee manieren: ten eerste is de partij al een tijdje aan het verrechtsen, ten tweede lijkt de partij steeds meer in te zetten op parlementarisme en heeft eerder gezegd regeringsdeelname niet uit te sluiten.

Als eerste de verrechtsing. De partij merkt dat ze bij de verkiezingen al jaren krimpen. In 2006 veroverde de SP onder Jan Marijnissen 25 zetels bij de Tweede Kamerverkiezingen. Bij de laatste TK-verkiezingen in 2021 waren er daar nog 9 van over. De partij mist een radicale koers, een charismatische leider en vooral een positie van principiële oppositie.

De SP trekt hier volledig de verkeerde analyses uit. Zij zien zichzelf krimpen en de rechterkant van het Nederlandse politieke spectrum groeien. De conclusie die de partijtop daaruit trekt, is dat de SP dan ook maar naar rechts moet. Dit is om twee redenen een slecht plan.

Ten eerste is het een directe verkwanseling van de idealen van de partij. Socialistische politiek ís niet rechts of sociaal-conservatief. Socialisme betekent de bevrijding van de gehele arbeidersklasse, niet alleen de witte cishet ³ arbeider. De richting die de SP nu opgaat zal leiden tot een soort PVV in een rood jasje: ze zullen waarschijnlijk altijd vechten voor linkse economische wetgeving, maar zullen op andere gebieden alleen maar rechtser worden. De uitspraken van Marijnissen tijdens de laatste partijraad, waarbij ze afsteekt tegen ‘woke’ en tegen arbeidsmigratie, tonen aan welke kant de partij opgaat. ⁴ Dit is absoluut niet waar wij als socialisten naartoe zouden moeten werken, aangezien wij gelijkheid op elk terrein willen bewerkstelligen. Dit betekent dat nu nog actief binnen de SP blijven direct tegen onze idealen en doelen ingaat.Ten tweede deze strategie van opschuiven naar het rechts en PVV-retoriek voeren een doodlopend pad. Verrechtsen en aansturen op coalitievorming en regeringsdeelname gaat de partij slopen, zoals het verschillende keren in de geschiedenis gedaan heeft.

Neem bijvoorbeeld de Partij voor de Arbeid (PvdA): de PvdA is al jaren naar het centrum op aan het schuiven, en krimpen grotendeels daardoor ook al jaren in de peilingen. Doordat deze partijen geen radicale veranderingen nastreven in tijden van radicale ongelijkheid in de wereld zien kiezers geen heil in ze. Bij de PvdA specifiek wordt ook aangetoond dat coalitievorming en regeringsdeelname slopend zijn voor een partij. Nadat de PvdA onder Samsom besloot als kleinere partner deel te nemen aan de regering van Rutte na de verkiezingen in 2012. Als kleinere partner in een overheid met een neoliberale partij zoals de VVD, ga je onvermijdelijk neoliberaal beleid uitvoeren. Dit was hier ook het geval, wat kiezers doorhadden en waar de PvdA op afgerekend werd: ze stortten volledig in bij de volgende verkiezingen.

Feit is dat je als linkse partij onvermijdelijk neoliberaal beleid gaat voeren als je aanstuurt op coalitievorming. Je moet namelijk binnen het neoliberale systeem werken, met de grotere neoliberale partijen. Als deelnemer van zo’n kabinet kun je als linkse partij nooit je eigen beleid doorvoeren, en is het beste wat je kunt doen de schade van de neoliberalen verminderen.

De weg voor socialisten ligt bij principiële oppositie en buitenparlementaire acties. Door binnen het systeem te werken aan systeemverandering vallen de hervormingen die wij nastreven niet te realiseren. ⁵

Waarom is de SP nu écht verloren?

Zoals ik eerder heb toegelicht spelen al deze problemen al langer binnen de SP. Waarom is dan nu, nadat we lang opgeroepen hebben te werken binnen de SP, het moment om te vertrekken?

Persoonlijk denk ik dat we uit een soort valse hoop al te lang gebleven zijn. De SP is sinds haar oprichting intern behoorlijk autoritair, interne democratie is ver te zoeken. Toen de SP nog een radicaal-linkse ideologische lijn had was dit een minder groot probleem: het socialisme werd nog daadwerkelijk vertegenwoordigd door de partij. Hierdoor was het lange tijd nuttig voor ons om binnen de SP voor het communisme te strijden.

De kentering in de ideologische lijn was ook niet de druppel: partijen gaan vaker de mist in. Door binnen de SP waar mogelijk oppositie te voeren tegen deze koerswijziging was er voor ons nog de mogelijkheid om de SP weer de goede kant op te trekken. Helaas is dit niet gelukt, wat blijkt uit het feit dat de kritische linkse leden uit de partij zijn gewerkt en aan het feit dat het programma van de SP steeds rechtser wordt, bijvoorbeeld op het gebied van politie en migratie.

Zelfs de royementen waren niet de druppel. Politiek is nu eenmaal een machtsstrijd, dit was daar een onderdeel van. Ook hier konden we oppositie tegen voeren en eraan werken op een democratische manier de royementen ongedaan te maken.

Het moment dat het voor mij duidelijk was dat de SP niet meer de plek was waar wij onze strijd moeten voeren, kwam in twee delen. Ten eerste bij de beroepsprocedures tegen de royementen. Een aantal voormalig leden is in beroep gegaan tegen hun royement. Ze wilden in gesprek met het partijbestuur om tot een overeenkomst te komen en weer lid te kunnen worden van de partij die zij zagen als de hoogste uiting van het socialisme in Nederland en als de beste plek om voor een eerlijker land te strijden. Dat getuigt van een hoge motivatie van deze leden.

Deze beroepen werden behandeld door een commissie die uitsluitend bestond uit zittende leden van de partijraad. De beroepen werden niet serieus genomen, en de leden werden, vaak nog te laat ook, met een kort onpersoonlijk berichtje verteld dat het royement definitief was. Dit toont aan dat het huidige partijbestuur niet meer bereid is het gesprek met ons te voeren, en onze aanwezigheid in de partij onder geen enkel beding zullen dulden. Het heeft geen zin om oppositie te voeren tegen een partijbestuur dat elke vorm van tegenspraak meteen de partij uitwerkt zonder ook maar in gesprek te gaan.

Ook tijdens de gemeenteraadsverkiezingen werd voor mij duidelijk dat de SP verloren is. De SP toonde aan dat de interne democratie niet alleen tekortschiet, maar gewoon fundamenteel kapot is. De overgebleven leden van SP Rotterdam, degenen die niet geschorst waren, stemden tégen verkiezingsdeelname. Ze wilden niet meedoen aan de verkiezingen terwijl het interne gesteggel aan de gang was, om te voorkomen dat er onnodig om stemmers geconcurreerd moest worden. De SP negeerde dit democratische besluit van de leden volledig, en de afdeling moest onder Coskun toch meedoen aan de verkiezingen. Kortom, de partij voert een fundamenteel andere koers als die wij nastreven. De verrechtsing, de steeds meer voorkomende SP-retoriek en de wens om coalities te vormen en mee te regeren gaan lijnrecht tegen onze idealen in.

Daarnaast is er een partijbestuur die geen enkele vorm van kritiek duldt en alle tegengeluiden zonder pardon de partij uit werkt, zonder ook maar met de betreffende leden in gesprek te gaan. Het feit dat datzelfde partijbestuur de interne democratie zo gesloopt heeft dat de leden, zoals in Rotterdam aangetoond, niks meer in te brengen hebben, betekent dat deze koers onder het huidige partijbestuur niet meer te veranderen is, en het dus verspilde moeite is voor ons om hier de strijd te voeren.

Daarbij moet gezegd worden dat we ons hierin pragmatisch moeten opstellen, niet sektarisch. Dat wil zeggen dat als het huidige partijbestuur binnenkort verdwijnt en de royementen ongedaan gemaakt worden wij niet moeten schromen om opnieuw actief te worden in de SP. Hoewel met deze veranderingen de SP niet volledig gerepareerd is, hebben we na deze veranderingen de mogelijkheid om oppositie te voeren vanuit de linkerflank zonder zomaar uit de partij gezet te worden. De weg tot verzoening moet van onze kant altijd open staan, maar totdat de partij bereidheid toont aan die verzoening te werken kunnen wij beter onze moeite ergens anders in steken, denk bijvoorbeeld aan CP of het Socialisten-project.

Voorbeelden

De noodzaak voor een radicaal-linkse koers, een richting die binnen de SP dankzij de acties van het partijbestuur voorlopig onmogelijk is, wordt aangetoond in het succes van de enige twee radicaal-linkse partijen in het Nederlandse landschap: BIJ1, dat ‘radicale gelijkwaardigheid’ nastreeft en zegt dat dit ‘niet realistisch lijkt omdat we al generaties in de nachtmerrie van het kapitalisme leven’ en Partij voor de Dieren, die continue economische groei een bizarre prioriteit noemt waar we vanaf moeten, waren de enige twee linkse partijen die afgelopen verkiezingen gegroeid zijn. In een tijd van toenemende tegenstellingen en ongelijkheid onder het kapitalisme en in een tijd waarin we afstevenen op de volgende grote economische crisis moeten wij een ander geluid laten horen. We moeten een alternatief zijn op het huidige kapitalistische systeem, en niet binnen de kaders van dat systeem werken zoals de SP dat doet.

Een ander voorbeeld is de Belgische Partij van de Arbeid (PVDA). Hoewel de partij op intern gebied aan alle kanten kraakt, zo is bijvoorbeeld factievorming binnen de partij expliciet verboden en ligt de meeste macht in de handen van het ondemocratisch samengestelde partijbureau, toont ze wel aan wat voor retoriek wij als socialisten moeten voeren. De partij is uitgesproken anti-kapitalistisch en marxistisch en voert principiële oppositie in de Belgische parlementen door nooit deel te nemen aan een coalitie. Ze groeien ook als kool: bij de laatste peiling zijn ze de één na grootste partij in het federaal parlement. ⁶

Het is belangrijk om hier te vermelden dat de PVDA een aantal van dezelfde problemen vertoont als de SP. De rotte interne partijdemocratie is ook bij onze zuiderburen een groot probleem. Ze hebben wel een uiterst links en openlijk antikapitalistisch programma, en op dat gebied kunnen we wel van ze leren. Hun programma benoemt een aantal problemen met het kapitalisme, en noemt het kapitalisme ‘schadelijk voor onze gezondheid.’ Deze antikapitalistische taal werkt, daar moeten wij een voorbeeld aan nemen.

Ook deze voorbeelden tonen aan dat de huidige weg van de SP niet de juiste is. We moeten radicaal-links, oppositioneel en buitenparlementair gefocust zijn. Doordat de SP degenen die dit nastreven royeert, is de SP niet langer de partij waar wij aan moeten werken. De golfbeweging binnen de SP van parlementair en activistisch, waarbij de partij regelmatig van het ene naar het andere stuitert, lijkt voorlopig voorbij. De parlementaire tak heeft nooit zo aan de macht gestaan als nu. Zoals ik eerder benoemd heb, is de activistische radicale tak van de SP in feite uitgeschakeld door de royementen en het volledige verdwijnen van de interne democratie.

Walkout

De beste strategie met betrekking tot de SP is op dit moment een grootschalige walkout. Zoals eerder belicht kunnen we voorlopig de SP niet veranderen van binnenuit. De enige mogelijkheid om de partij weer de goede kant op te krijgen is als het huidige bestuur aftreedt. Dit gaat zomaar niet gebeuren, zelfs de verkiezingsresultaten die al jaren tegenvallen zijn geen reden geweest voor het bestuur om te vertrekken.

De enige motivatie voor het bestuur om te vertrekken die ik dan nog kan bedenken, is een drastische afname van het aantal leden. De partij kan, net als elke andere conventionele partij, niet functioneren zonder haar leden. Het zijn de leden die actie voeren, het werk verzetten en natuurlijk op de partij stemmen.

Hierom hoop ik dat als er een massale uitloop van leden plaatsvindt het bestuur opstapt of alsnog weggestuurd wordt door de leden die tot nu toe nog loyaal waren aan het bestuur. Daarom roep ik op tot het opzeggen van het lidmaatschap.

Conclusie

De SP heeft de laatste tijd haar ware kleuren laten zien. Critici zijn massaal geroyeerd. Iedereen die de huidige koers van de partij in twijfel trekt wordt uit de partij gewerkt. De partij wordt intern met de dag autoritairder, en hele afdelingen worden tegen democratische besluiten van de leden in opgedragen acties te nemen die alleen de landelijke partijleiding ten goede komen.

Daarnaast hanteert de partij een steeds rechtsere en conservatievere koers. Ze slaan steeds meer PVV-taal uit, hebben gehint op coalitie-deelname en voeren nu zelfs de extreemrechtse ‘anti-woke’ taal.

Dit zouden allemaal geen redenen zijn om niet binnen de partij deze geluiden tegen te werken en de partij weer een radicale, socialistische kant op te trekken. Doordat het partijbestuur echter heeft aangetoond dat ze degenen die hiervoor strijden allemaal uit de partij werken en niet met ze in gesprek gaan, en doordat het partijbestuur de laatste kruimeltjes van de interne democratie volledig heeft afgebroken door de bestuursverkiezingen zo te beïnvloeden dat leden alleen op de loyalistische kandidaten kunnen stemmen en door democratische besluiten van de leden, zoals in Rotterdam, in de wind slaan is het voor ons voorlopig verspilde moeite om binnen de partij actief te blijven.

Dankzij deze redenen is de partij verloren. Het is geen socialistische partij meer, en bewandelt een doodlopend pad. Het is niet meer de partij waarin wij als socialisten moeten werken. Daarom roep ik op tot een walkout. Om onze eigen beweging niet verder te schaden moeten wij, als kritische en socialistische leden, de partij verlaten.

Ik hoop dat anderen dit ook inzien, en met mij de partij verlaten, om het bestuur en de loyalistische leden in te laten zien dat hun huidige koers en acties de partij slopen. Mocht de partij veranderen, de koers veranderen en de onrechtmatige massaroyementen ongedaan gemaakt worden kunnen we ons lidmaatschap heroverwegen, maar tot die tijd is er voor ons als socialisten geen plek meer bij de SP.

Verdiepingsartikelen over de problemen in de SP:

https://communisme.nu/van-het-platform/2020/11/01/stop-de-heksenjacht-tegen-kritische-
spers/
https://communisme.nu/artikelen/2020/11/15/stop-de-slopers-van-de-sp/
https://communisme.nu/artikelen/partij-en-programma/2019/05/06/ideologische-twisten/
https://communisme.nu/artikelen/2015/09/11/waarheen-gaat-de-sp-een-inleiding/
https://communisme.nu/van-het-platform/2021/06/24/reactie-op-rapport-commissie-kooiman/
https://communisme.nu/brieven/2020/05/26/de-doodlopende-weg-van-coalities/
https://communisme.nu/artikelen/partij-en-programma/2019/05/22/de-strijd-om-de-partij-
democratie/
https://communisme.nu/artikelen/2015/04/05/een-doodlopende-weg/

Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.