De redactie van Communistisch Platform vraagt haar leden om discussies die intern spelen uit te werken als artikelen, om zo een open discussiecultuur te promoten. Zo ook is er binnen het platform een discussie gaande omtrent de vernieuwing van ons voorstelprogramma, Een Kompas voor de SP, waarbij leden hun inbreng kunnen publiceren om de discussie openlijk te voeren. Hierbij de inbreng van Loes Muller, omtrent de standpunten over draagmoederschap en sekswerk.
Een paar maanden geleden heb ik succesvol gepleit voor het verwijderen van “draagmoederschap eenvoudiger maken”1 en het vervangen van “tegen criminalisering van sekswerk” naar “tegen criminalisering van sekswerkers” in het nieuwe CP voorstelprogramma. Ik heb zelf geen nieuwe uitgebreide punten geformuleerd; ik beredeneerde vooral vanuit het idee dat die onderwerpen te ingewikkeld (of, om Tumblr-speak te gebruiken, problematisch) zijn om ze onkritisch in ons voorstelprogramma te behandelen. Dit artikel is een verdere uitwerking van die argumenten. Hierin ligt de focus vooral op de kritiek op draagmoederschap en sekswerk.
Werken met je lichaam, als vrouw
Misschien het meest gebruikte argument van de voorstanders van zowel sekswerk als draagmoederschap is dat ze ‘gewoon maar’ vormen van werken met je lichaam zijn, net zoals bijvoorbeeld mijnbouw, vakkenvullen of schoonmaken. Daarom moeten deze vormen van werk ook legaal zijn en net als andere vormen van werk behandeld worden.
Vooral bij draagmoederschap leidt dit argument tot veel vraagtekens, omdat zwangerschap nog riskanter kan zijn dan zelfs de fysiek zwaarste banen. Er zijn vrouwen voor wie de zwangerschap makkelijk is en die ook daarvan kunnen genieten. Maar anderen lijden aan verschillende complicaties, sommige daarvan potentieel dodelijk zoals de pre-eclampsie.2 Ook “succesvolle” bevallingen kunnen het lichaam van de moeder permanent veranderen en chronische gezondheidsproblemen veroorzaken.3 Hoewel draagmoeders vaak al eerder gezond zijn bevallen, zijn de gevolgen van zwangerschap onvoorspelbaar. Draag-zwangerschappen zijn ook frequent meerlingzwangerschappen, die meer medische risico’s met zich mee brengen.4
Terwijl sekswerk lichamelijk gevaarlijk kan zijn vanwege SOA’s en het geweld dat vaak met dit werk verbonden is, blijkt het ook zonder deze “afwijkingen” vaak mentaal schadelijk. Mensen lijden aan psychische stoornissen zoals PTSS en depressie; niet alleen wanneer ze actieve sekswerkers zijn, maar ook in de jaren daarna. 5
Tevens kent draagmoederschap emotionele risico’s: vrouwen raken vaak gehecht aan de kinderen die ze weg moeten geven. 6
Al die gevaren bestaan nog los van de illegale uitbuiting die vaak met gefeminiseerde banen, en vooral met deze “biologische” transacties, is verbonden. De meerderheid van sekswerkers en bijna alle draagmoeders (aangezien “eigen” zwangerschappen van trans mannen en non-binaire mensen zelden voorkomen) zijn vrouwen.7 Door hun relatieve fysieke, sociale en economische zwakte werden ze door mannen — vaak hun partners of echtgenoten 8 — gedwongen om hun lichaam in te zetten als “productiemiddel,” waarbij ze het geld vaak ook niet zelf mogen houden. 9
Andere jonge en kwetsbare 10 vrouwen zien het als de enige manier om te overleven.11 Dat geldt in het bijzonder voor trans vrouwen, die niet alleen door klanten, maar ook door politie vaak worden aangevallen als ze sekswerk doen12, en die gediscrimineerd worden als ze hulp zoeken of een andere baan proberen te vinden. Al die discriminatie en uitbuiting wordt gelegitimeerd door de lange traditie 13 van het zien van vrouwelijke lichamen als “productiemiddelen” hetzij om meerwaarde te produceren die door mannen kan worden geclaimd, hetzij om seksueel genoegen of biologische kinderen voort te brengen.
En voor welk doel lijden al die vrouwen? Niet om nuttige levensmiddelen aan de samenleving te leveren, maar juist om aan de zelfzuchtige wensen van de vermogenden te voldoen. Alle banen die zo schadelijk kunnen zijn als wat ik net heb beschreven zouden sowieso illegaal moeten zijn; dit geldt des te meer omdat de aangeboden “services” moreel twijfelachtig zijn. Waarom moeten mensen biologische kinderen hebben, terwijl er zoveel kinderen in armoede opgroeien? En, ook als de bij seks betrokken personen toestemmende volwassenen zijn: kun je dit nog steeds spreken van vrijwilligheid als die toestemming wordt gekocht? En als laatste vraag: waarom verdedigen linkse feministen draagmoederschap, maar nog vaker sekswerk als emancipatoir?
De onduidelijke discussie over lichamelijke autonomie in hedendaags feminisme
De voorstanders van de legalisatie van draagmoederschap en sekswerk beweren dat iedereen zelf moet kiezen wat zij met haar lichaam wil doen. Terwijl dit argument meestal goed is bedoeld, kan het alleen gebruikt worden door mensen die óf door naïviteit, óf bewust het systeem van wereldwijde kapitalistische uitbuiting negeren. Misschien zijn er wel vrouwen die zwangerschap of seks met willekeurige vreemden makkelijk en zelfs plezierig vinden, en daarom voor draagmoederschap of sekswerk kiezen. Maar is het niet raar dat arme migranten, vrouwen uit het mondiale zuiden en vrouwen die uit instabiele gezinnen komen in sekswerk en draagmoederschap oververtegenwoordigd zijn?
Het is niet raar; dit hele argument van een vrijwillige keuze is een illusie. De meeste van deze vrouwen hebben nooit voor die banen gekozen, net zoals mensen niet “kiezen” voor het aannemen van andere slecht betaalde, gevaarlijke banen. Ze zijn gedwongen dit werk op zich te nemen om te overleven. En als men naar de authentieke verhalen van de vele uitgebuite sekswerkers of draagmoeders luistert, wordt dit vaak pijnlijk duidelijk. Maar de gebruikte voorbeelden in hedendaagse feministische discussies blijven, bewust of onbewust, verwarrend. Liberale feministen wijzen namelijk naar “nieuwe vormen” van sekswerk: vaak meer een acteerprestatie, gegeven door strippers, OnlyFans-modellen of camgirls. Natuurlijk zijn die online sekswerkers, die alleen foto’s of livestreams verkopen in plaats van geslachtsgemeenschap, relatief veilig. Maar als een voorstander van de legalisatie of decriminalisatie van sekswerk zelf een sekswerker beweert te zijn, blijkt het vaker dan niet dat het gaat om een van die “nieuwe vormen”. Een andere optie zijn de high-class escorts, dikwijls hoger opgeleide vrouwen met veel cultureel en sociaal kapitaal – zoals de “Belle de Jour” auteur Brooke Magnanti, die haar ervaringen als een PhD student by day, call girl by night heeft beschreven.
Het is bijna een cliché geworden dat we naar sekswerkers zelf moeten luisteren als het om sekswerk gaat. Uiteraard. Maar de relevante vraag is naar welke?. Naast de voorstanders van decriminalisatie, zoals Magnanti, zijn er ook ex-sekswerkers – of, hoe ze zichzelf liever beschrijven, ex-geprostitueerden – zoals Rachel Moran, wier ervaringen met sekswerk begonnen toen ze een dakloze tiener was. “Gekocht en verkocht zijn is enorm schadelijk an sich, ook als de vrouw maar zelden of nooit geweld ervaart, omdat prostitutie zelf gewelddadig is,”14 zegt ze nu, terwijl ze campagne voert voor het Noorse model. Het is een van oorsprong Zweedse aanpak die het kopen, maar niet het verkopen van seks bestraft. De voorstanders van dit model beweren dat het tot minder mensenhandel en aan sekswerk gerelateerde misdaad leidt, terwijl legalisatie in landen zoals Nederland juist meer uitbuiting veroorzaakt. Omdat misdaden — inderdaad — illegaal zijn, is het moeilijk om over exacte cijfers te spreken. Waarover al die verschillende activisten het evenwel eens zijn, is dat de sekswerkers zelf niet moeten worden bestraft.
De status van sekswerk is ook een moeilijk onderwerp voor radicaal links. Nog recent was er een discussie onder voornamelijk Amerikaanse twitteraars of sekswerk in een communistische maatschappij zou blijven bestaan. In het licht van de bovengenoemde problematiek behoeft die discussie geen commentaar. Andere communisten, waaronder sommige CP kameraden, pleiten voor decriminalisatie om de organisatie van sekswerkers mogelijk te maken. Maar het nut van zo’n organisatie is – net zoals de status van sekswerk als werk – twijfelachtig. Het lijkt me raar om over vakbonden te spreken terwijl (ex-)sekswerkers beweren dat prostitutie constant geweld, dan niet verkrachting, zou zijn.
Conclusie
Ik hoop dat ik goed genoeg heb uitgelegd waarom onkritische steun voor draagmoederschap en decriminalisering van sekswerk geen plek heeft in een communistisch voorstelprogramma. Ook al betreft het maar korte punten in het voorstelprogramma, kunnen ze voor vele mensen van levensbelang zijn. En juist die meest uitgebuite, tot zwijgen gebrachte stemmen mogen we niet negeren.
Het Communistisch Platform verschaft kameraden uit alle hoeken van de socialistische beweging de mogelijkheid van communisme.nu gebruik te maken om discussie te voeren. Tenzij anders vermeld zijn gepubliceerde artikelen en brieven daarom niet per se representatief voor de opvattingen van het Communistisch Platform.
- Dit artikel gaat over commercieel draagmoederschap. Als men iets over andere vormen van draagmoederschap in het voorstelprogramma wil hebben, moet het duidelijk uitgelegd worden; wat me sowieso te specifiek voor zo’n voorstelprogramma lijkt. ↩
- https://www.nichd.nih.gov/health/topics/preeclampsia ↩
- https://www.theguardian.com/society/2019/oct/20/i-had-to-get-to-know-my-body-again-readers-on-how-birth-changed-them ↩
- https://surrogate.com/surrogates/pregnancy-and-health/emotional-and-medical-risks-of-surrogacy/ ↩
- Zie bv. Rössler, W., Koch, U., Lauber, C., Hass, A. K., Altwegg, M., Ajdacic‐Gross, V., & Landolt, K. (2010). The mental health of female sex workers. Acta Psychiatrica Scandinavica, 122(2), 143-152. Jung, Y. E., Song, J. M., Chong, J., Seo, H. J., & Chae, J. H. (2008). Symptoms of posttraumatic stress disorder and mental health in women who escaped prostitution and helping activists in shelters. Yonsei Medical Journal, 49(3), 372-382. ↩
- https://ifstudies.org/blog/the-overlooked-risks-of-surrogacy-for-women ↩
- https://www.vice.com/en/article/evm5vw/nearly-one-in-five-sex-workers-are-men ↩
- El-Bassel, N., Witte, S. S., Wada, T., Gilbert, L., & Wallace, J. (2001). Correlates of partner violence among female street-based sex workers: substance abuse, history of childhood abuse, and HIV risks. AIDS patient care and STDs, 15(1), 41-51. ↩
- Zie bv. Katyal, N. K. (1993). Men who own women: A Thirteenth Amendment critique of forced prostitution. The Yale Law Journal, 103(3), 791-826. Rushing, R., Watts, C., & Rushing, S. (2005). Living the reality of forced sex work: perspectives from young migrant women sex workers in northern Vietnam. Journal of Midwifery & Women’s Health, 50(4), e41-e44. ↩
- Zie ook dit artikel voor een discussie over draagmoederschap en racisme: https://newpol.org/review/a-radical-new-politics-of-surrogacy/ ↩
- Fitzgerald-Husek, A., Martiniuk, A. L., Hinchcliff, R., Aochamus, C. E., & Lee, R. B. (2011). “I do what I have to do to survive”: An investigation into the perceptions, experiences and economic considerations of women engaged in sex work in Northern Namibia. BMC Women’s Health, 11(1), 1-8. ↩
- Decker, M. R., Crago, A. L., Chu, S. K. H., Sherman, S. G., Seshu, M. S., Buthelezi, K., Dhaliwal, M., Beyrer, C. (2015). Human rights violations against sex workers: burden and effect on HIV. The Lancet, 385(9963), 186–199. ↩
- “Women are the ‘other half’; necessary evils for reproduction . . . and the opposite against which the male can compare himself favourably.” Op p. 31 in: King, A. (2004). The prisoner of gender: Foucault and the disciplining of the female body. Journal of International Women’s Studies, 5(2), 29-39. ↩
- “The act of being bought and sold is hugely damaging in itself, even if a woman rarely or never experiences violence – because prostitution itself is violent.” https://www.theguardian.com/global-development/2013/dec/11/irish-campaign-criminalise-paying-for-sex ↩