Moeten we illusies hebben als SYRIZA in Griekenland aan de macht komt? Nee, integendeel stelt Eddie Ford.
Komende zondag zijn er algemene verkiezingen in Griekenland. Deze zijn uitgeroepen nadat Antonis Samaras, premier en leider van de Nieuwe Democratie partij, er niet in slaagde om zijn kandidaat verkozen te krijgen als president door het 300-zetels tellende parlement. De gok van Samaras was altijd onzeker, waardoor sommigen stelde dat hij wilde dat er nieuwe verkiezingen kwamen, een grondwettelijke verplichting na een aantal pogingen om een president te kiezen. De complotdenkers hebben de suggestie opgeworpen dat Samaras blij toe was om een regering geleid door Alexis Tsipras van SYRIZA op te zadelen met de molensteen van onderhandelingen met de trojka, bestaande uit de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds, over de exacte voorwaarden van het reddingsprogramma, zodat SYRIZA alle schuld zou krijgen zou het verkeerd aflopen. Op het moment moet Griekenland een lening terug betalen van €2,8 miljard tegen het einde van maart.
Hoe dan ook, in de opinie peilingen staat SYRIZA nog steeds voor op de Nieuwe Democratie. E-Voice bijvoorbeeld peilde op 17 januari dat SYRIZA op 33,9%, ND op 30,6% en het sociaal-democratische PASOK op een vernederende 4,5%, achter de Communistische Partij (KKE) en zelfs de openlijk neonazi partij Gouden Dageraad. Andere opinie peilingen zetten SYRIZA voor op ND met maar liefs 10%, maar een 3 a 4% marge lijkt heel aannemelijk.
De situatie is nog complexer geworden, of juist eenvoudiger afhankelijk van hoe je het bekijkt, door het feit dat op 2 januari George Papandreou, voormalig partijleider en premier van PASOK, opeens aankondigde een nieuwe partij te vormen: De beweging voor verandering/beweging van democratische socialisten (KIDISO). PASOK bobo’s veroordeelden deze zet als een “onethische en irrationele politieke daad”, en je kunt wel zien waarom. Van vijf PASOK leden in het parlement wordt verwacht dat ze naar de nieuwe partij zullen overstappen, waaronder voormalig minister Filippos Sachinidis en voormalig parlementair woordvoerder Filippos Petsalnikos. KIDISO heeft een 16-pagina tellende beginselverklaring opgesteld waarin ze het huidige systeem van natie-staten aanvalt op haar falen om de globalisering en het internationaal kapitaal te ‘humaniseren’, ze kritiek levert op de ‘conservatieve meerderheid’ in de EU die de ‘imperfecties’ van de Euro niet inziet. In plaats hiervan roept KIDISO op voor een ‘progressief, socialistisch en ecologisch Europa’, waarmee ze zichzelf probeert te plaatsen behoorlijk aan de linkerzijde van PASOK, maar rechts van SYRIZA: De verstandige, progressieve optie.
Het is echter nogal duidelijk dat KIDISO veel meer stemmen zal trekken van PASOK dan van SYRIZA. Opinie peilingen geven aan dat Papandreou’s nieuwe partij tussen de 4% en 6% van de stemmen zou krijgen (het moet minimaal 3% halen om in het parlement te komen), waarmee PASOK, de partij die de Griekse politiek heeft gedomineerd sinds de val van het kolonelsregime in 1974, mogelijk haar einde nadert. Je moet je afvragen welk scenario Papandreou wilt uitspelen. Uiteraard moet hij weten dat hij PASOK’s uitslag gaat splitsen, laat staan centrumlinks in het geheel. Een mogelijke verklaring is dat hij zichzelf ziet als mogelijke coalitiepartner voor Tsipras, waarmee hij gebruik kan maken van zijn uitgebreide politieke connecties en ervaring om te dienen als ‘gematigde’ invloed op de vooronderstelde onruststoker, altijd verstandig advies mompelend in het rechteroor van Tspiras.
Een ding is zeker, zelfs met de anti-democratische regel dat de grootste partij automatisch 50 extra zetels krijgt, zal SYRIZA moeite hebben om een absolute meerderheid te halen. Oxford Economics berekent dat je minimaal 36% van de stemmen moet halen om een werkbare meerderheid te halen (hoewel enkele polls SYRIZA al plaatsen op 40%). Daarom dat SYRIZA waarschijnlijk vanaf dag 1 na de verkiezingen naar deals zal gaan zoeken aan haar rechterzijde, zoals met KIDISO of met Democratisch Links, hoewel steun voor de laatste spectaculair is gedaald en het nauwelijks nog voorkomt in de peilingen. Dan is er nog Potami (‘de rivier’), een partij die minder dan een jaar geleden is opgericht door TV presentator Stavros Theodorakis op basis van het ‘bestrijden van de recessie en werkloosheid’. Wat er ook gebeurt, elke SYRIZA regering zou onder directe en immense druk komen te staan (zowel binnenlands as internationaal) om de beleid dat als onaanvaardbaar wordt gezien minder radicaal te maken – “erger dan communisme” zoals een investeerder het recent nog uitdrukte.
In werkelijkheid natuurlijk is SYRIZA’s programma nauwelijks erger dan standaard Keynesiaans beleid. Het is erg naar rechts opgeschoven de laatste tijd. Bijvoorbeeld, het roept niet meer op om de banken te nationaliseren. Het is zelfs niet duidelijk of een SYRIZA regering NAVO zou verlaten, in plaats dat het hoopt “dat het uit zichzelf uiteen spat“. Tsipras’ belofte om de “oligarchen te temmen” die de economie zo domineerde, soms ten nadele van buitenlandse concurrenten, is zelfs voorzichtig omarmd. Het Financial Times stelt dat het idee van een ‘hardhandig optreden’ tegen de oligarchen zelfs een ‘sympathiek oor’ zal krijgen van de EU en het IMF (Financial Times 6 januari 2015).
Solidariteit?
Inhoudsopgave
Secties aan de linkerzijde zijn echter in extase. Dennis de Jong, Europarlementslid voor de SP, in een kritiek op Juncker, noemt SYRIZA tegenwoordig ‘zusterpartij’ van de SP (niet meer dan een eretitel, aangezien de SP helemaal geen zusterpartijen heeft). Anderen, zoals Andrew Burgin van het Britse Left Unity ging nog verder en stelde dat we op een historisch keerpunt staan: Voor het eerst sinds 1936 (in Spanje en Frankrijk) wordt er een “arbeidersregering” gekozen. Ok, laten we deze vergelijking eens aanhouden, laten we eens negeren dat we in de huidige context geen Sovjet Unie hebben, geen fascistische regimes of een aanloop naar oorlog. Wat kunnen we verwachten van een regering geleid door Alexis Tsipras?
Het is waar dat de “Volksfront” regering in 1936, geleid door de Parti Socialiste en de PCF, resulteerde in behoorlijke stappen vooruit voor de arbeidersklasse. Dat gezegd hebbende, er zat een grondwettelijke tijdspanne tussen de verkiezingen waarin deze partijen een meerderheid behaalde en de feitelijke regeringsvorming en deze tijdspanne werd gevuld met een grote golf aan stakingen, bezettingen, demonstraties, etc. Zoals Trotski het stelde behaalde de massa’s wat ze dachten te krijgen met het programma van de Volksfront regering, ze maakte het werkelijkheid met hun kracht op de grond. In Spanje echter bracht generaal Franco zijn troepen terug vanuit Marokko en begon de contrarevolutie dat de republikeinse regering verdronk in bloed. Het Volksfront in Frankrijk stortte een jaar later overigens in, weg mooie zeepbel. Wij willen zeker geen herhaling van beide scenario’s.
Zullen wij in solidariteit zijn met een SYRIZA regering? Nee, zeer zeker niet. Natuurlijk verzetten we ons tegen de vele en verschillende bedreigingen die ongetwijfeld gaan komen vanuit de trojka, de orthodoxe kerk, het leger, de Gouden Dageraad, NAVO, etc. Elke revolutionair socialist of communist met een beetje ruggengraat moet dat doen, het zou anders verraad zijn. Maar het is tegelijkertijd aan revolutionair socialisten en communisten de taak om kritiek te hebben op een SYRIZA regering die ‘volwassen’ is geworden in de ogen van het establishment, een regering die niet meer opkomt voor de afwijzing van de staatsschuld, die grotesk is in Griekse begrippen, maar het wil ‘heronderhandelen’, met andere woorden de voorwaarden van de onvermijdelijke bezuinigingen wil wijzigen.
Onze taak is het om te waarschuwen voor een 21e eeuw variant van jaren ’30 Volksfronten… en om onze solidariteit te betuigen met de arbeidersklasse in Griekenland die hun levensstandaard volledig ondermijnd zag worden door de trojka, waardoor grote groepen nu afhankelijk zijn van voedselpakketten en andere vormen van liefdadigheid om in dagelijkse behoeften te kunnen voldoen. Een situatie waar een op de vier mensen geen werk heeft en waar het officiële armoedecijfer is gestegen van 23% voor de crisis tot 40,5% nu. Een situatie waar de zieken in ziekenhuizen de prijs van hun medicijnen niet meer kunnen betalen. Waar pensioenen zijn gehalveerd. Waar de werklozen geen magere uitkering meer krijgen na 12 maanden, maar helemaal niks omdat een bijstandsuitkering simpelweg niet bestaat. Waar moeten zij nog van leven? Waar jongeren niet eens recht hebben op een WW uitkering, daar ze nooit premies betaald hebben voor de volksverzekeringen, omdat ze nooit werk hebben gehad. Vandaag is de werkloosheid van mensen jonger dan 30 rond de 50%. En toch dringt de trojka aan op verdere bezuinigingen om zo de begroting op orde te krijgen. Dus, als SYRIZA onder deze omstandigheden een ‘verantwoordelijke’ partij is, zoals het establishment hoopt, dan zullen communisten zeker niet solidair zijn met zulk barbaars beleid.
De verder ontwikkelende situatie bevestigd het ‘orthodoxe’, klassieke Marxistische beeld dat de arbeidersklasse niet voorbarig de macht moeten nemen en daarmee bedoelen we niet enkel in één land. De arbeidersklasse moet haar krachten zo opbouwen dat we een redelijke kans hebben om op continentale schaal de machtsvraag te stellen en daarmee een realistische mogelijkheid hebben om ons minimum-programma, onze laagste eisen voor een arbeidersregering, in te voeren. Zo niet, dan ben je gedoemd om het programma uit te voeren van een andere klasse, dan neem je de macht en voer je hun historische missie uit, en ontwikkel je in een zaakwaarnemer voor de belangen van kapitaal. Communisten zouden daarom zichzelf moeten opstellen als partij van extreme oppositie tegen bezuinigingsbeleid, niet als instrument om dit beleid uit te voeren. En helaas, zoals de zaken er nu voor staan, ziet het er niet naar uit dat de Italiaanse arbeidersklasse, of wie dan ook, de Grieken te hulp kan schieten. Daarom is het zaak aan SYRIZA om geen regeringsverantwoordelijkheid te accepteren.
En vergis je niet, de trojka zal waarschijnlijk geen enkele stap terug doen. Nauwelijks verrassend vragen elementen in het establishment zich hardop af of het wel zo’n goed idee is om Griekenland op te zadelen met een schuld die ze waarschijnlijk nooit af zal kunnen betalen, het land is immers een derde van haar BNP kwijt. Waarom niet het probleem uitstrijken over een veel langere periode, uitstrekkend over de komende 50 of 60 jaar? De afbetalingen voor het Marshall-plan duurde ook tot 1997 voor Nederland en zelfs tot eind 2006 voor Groot-Brittannië. Voor de trojka zou dat allemaal prima zijn, ware het niet dat Griekenland geen geïsoleerd geval is. Was dat wel zo dan had je Griekenland gewoon uit de Eurozone kunnen gooien of haar schulden kunnen afschrijven, het land telt immers slechts meer voor 1,5% van het Europees BNP. Dat is nauwelijks een financieel debacle, maar veel meer een detail voor een nauwgezette boekhouder.
Maar de grote boze wereld is natuurlijk veel gecompliceerder dan dat. Als de trojka Griekenland op deze manier zou behandelen dan, en daar kun gif op innemen, volgen Ierland, Portugal, Spanje en Italië met hetzelfde verzoek, laat staan alle Oost-Europese landen. Spanje en Italië doen er toe voor de Europese economie. Waarom zou Matteo Renzi onpopulaire maatregelen nemen met bezuinigingen en algemene stakingen tegen zich dulden – “geef me de Griekse behandeling!” zou zijn eis zijn, en geef hem eens ongelijk. Wat zou dan het antwoord zijn? “Nee, want Griekenland is anders omdat zij SYRIZA hebben verkozen”? Dan zou de boodschap dus duidelijk zijn voor alle andere Eurolanden: Verzet je en wordt beloond. Elke grote linkse partij – Podemos in Spanje, Sinn Féin in Ierland, Die Linke in Duitsland, de PVDA in België en natuurlijk de SP in Nederland – zou direct naar SYRIZA wijzen en ook een einde eisen aan dit bezuinigingsprogramma.
Om precies deze reden, om dit nachtmerrie-scenario te ontwijken, zijn er nu luide stemmen in Merkel’s regering die eisen dat er geen enkele vorm van coulantie kan worden getoond naar Griekenland – geen uitzonderingen, geen concessies.
Instabiliteit
Het meest waarschijnlijke scenario morgen is dat SYRIZA wint maar niet in staat is om tot overeenstemming te komen met de andere partijen of dat als dat wel kan Tsipras geen deals kan maken met de ECB, wat op zijn beurt weer een nieuwe verkiezing betekent en verdere onzekerheid. Maar zelfs als dit gebeurt of als SYRIZA de verkiezingen niet zou winnen, dan nog is de partij nu een serieuze speler op het Griekse politieke toneel; de steun lijkt te gaan stijgen met 8% ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2012. Niet lang geleden was SYRIZA slechts een kleine niche partij dat nauwelijks 5% haalde, een behoorlijke ontwikkeling.
En dit brengt ons tot slot bij de zusterorganisatie van de Internationale Socialisten in Griekenland, de SEK, welke onderdeel is van het Front van Grieks Antikapitalistisch Links (ANTARSYA). Enkele lezers kunnen zich misschien herinneren dat in 2001 er een breuk ontstond in de SEK waar een minderheid een nieuwe organisatie vormde genaamd Internationalistisch Arbeiders Links (DEA) die vervolgens goede relaties ontwikkelde met de International Socialist Organization (ISO) in de Verenigde Staten. Dit was een van de redenen waarom de ISO destijds uit de ‘internationale’ van de IS werd gegooid, de International Socialist Tendency (IST, gedomineerd door de Britse SWP). Met meesterlijke ironie werd er destijds vuur gespuwd door het IST hoofdkwartier op de DEA om zoveel aandacht te geven aan ‘oud links’, de toekomst zat duidelijk in de ‘nieuwe sociale bewegingen’. Nu is de DEA onderdeel van SYRIZA en kan dus 30% van de stemmen krijgen terwijl de SEK onderdeel is van het irrelevante ANTARSYA dat tijdens de laatste verkiezingen 0,33% van de stemmen haalde en deze keer mogelijk nog minder krijgt.
Panos Garganos, redacteur van de SEK publicatie Arbeiderssolidariteit, schreef recent een stuk getiteld “Nog een regering die valt, maar zal SYRIZA het bezuinigsbeleid breken?“, waar hij onder meer stelt dat ze in ANTARSYA uiteraard solidair zijn met SYRIZA tegen de aanvallen op de arbeiders, maar dat de “tekenen aan de wand” zijn dat een SYRIZA-regering zal aansturen op een verzoeningspolitiek: De leiding wil steun aan kandidaten met openingen “naar de rechterzijde”, zoals Democratisch Links. Ja, dat klopt natuurlijk en we zijn het eens met kameraad Garganos dat als een SYRIZA-regering aan de macht komt het heel makkelijk kan buigen naar haar rechterzijde en een nieuwe vorm van bezuinigingsbeleid implementeert. Maar wat zijn de politieke antwoorden die de SEK biedt? Helaas erg gering: Strijd tegen de bezuinigingen, ga op staking, etc. (en stap uit de EU?). Maar Griekenland heeft al 32 algemene stakingen gehad en het bezuinigingsbeleid is er nog steeds… “Strijd” alleen is dus duidelijk niet het antwoord en dus is de SEK, net zoals zoveel groepen op links, volledig zonder politieke wapens door hun economistische politiek.
Als SYRIZA een regering vormt na de verkiezingen morgen en zich daarna overlevert aan bezuinigingspolitiek (of erger), willen we de kameraden eraan herinneren wat voor illusies ze hadden in dit idee. Belangrijker, we willen dat de linkerzijde zich blijft herinneren dat macht geen doel op zich is en op dit moment vermeden dient te worden.
Dit stuk is vrijelijk vertaald vanuit dit bronartikel.