EU stuurt aan op machtswisseling

Syriza ondervindt nu de gevolgen van het nemen van regeringsverantwoordelijkheid, zo stelt Eddie Ford van de Weekly Worker

Uiteindelijk hebben Brussels en de instituten geen krimp gegeven – en dat gingen ze ook nooit doen. Op 30 juni bleef de Griekse €1.5 miljard betaling aan het IMF, niets verrassend, achterwege. Op dezelfde dag nog, liep het huidige Europese steunpakket ten einde nadat de Europese ministers van financiën een wanhopig last-minute verzoek van Alexis Tsipras voor €29.1 miljard, dat Griekenland voor de komende twee jaar had moeten voorzien, van de hand wezen.

Maar de eerstvolgende dag werd het onthuld dat Tsipras naar de “instituten” geschreven had bijna alle voorwaarden van de schuldeisers, die eerder nog werden beschreven als ‘vernederend’ en ‘afpersing’, te accepteren. Hij wilde slechts een handvol kleine veranderingen, zoals het behouden van de BTW kortingen voor Griekse eilanden en het uitstellen van de pensioenleeftijd tot oktober, in plaats van het onmiddellijk te introduceren. Maar de Duitse minister van financiën Wolfgang Schäuble wees Tsipras’ brief van de hand. Hij zei dat er slechts verwarring werd veroorzaakt terwijl kanselier Angela Merkel onderhandelingen uitsloot tot na het referendum op 5 juli.

Zoals lezers zullen weten, had Tsipras een paar dagen terug de Europese leiders nog verbijsterd door een oproep te doen om een referendum te houden over de voorstellen van de instituties, welke verdere wrede aanvallen bevatte. Het parlement stemde in met het referendum, dat op 5 juli gehouden zal worden en Tsipras beveelt een ‘nee’ stem aan.

Pasok, Nieuwe Democratie en To Potami (de rivier) stelden dat het referendum ‘niet grondwettelijk’ zou zijn, aangezien de grondwet blijkbaar geen referenda over ‘fiscale zaken’ toestaat, slechts ‘cruciale nationale zaken’. Als antwoord argumenteert Syriza, logisch, dat de huidige situatie daar gemakkelijk mee overeen komt. Interessant genoeg, verklaarde de ‘officiële’ Communistische Partij (KKE) dat het tegen het referendum was omdat “beide antwoorden leiden tot een ja voor de EU en kapitalistische barbarij” – wat een zekere waarheid bevat.

Verschillende Europese leiders en ambtenaren waren in hun positie over het referendum meer dan duidelijk: een ‘nee’ stem op 5 juli zou een stem zijn voor het verlaten van de Euro. Mariano Rajoy, de Spaanse minister-president zei bijvoorbeeld botweg dat in het geval dat Tsipras het referendum wint, Griekenland “geen ander alternatief heeft anders dan het verlaten van de Euro”. Vergelijkbaar zei hij dat een verlies van de Griekse premier in de volksstemming, “goed voor Griekenland” zou zijn, omdat het de weg zou vrijmaken voor gesprekken met “een andere regering”. David Cameron maakte vergelijkbare opmerkingen.

Jean-Claude Juncker, de EC president – die zich “diep verraden” voelt door Tsipras – vertelde in een persconferentie dat de Grieken ‘ja’ moeten stemmen voordat hij daaraan toevoegde: “Ik zal de Grieken, wie ik zeer lief heb, zeggen: je moet geen zelfmoord plegen omdat je bang bent voor de dood”. Het is niet zo verrassend dat deze opmerking ophef veroorzaakte in een land dat een verhoging van het aantal zelfmoorden zag stijgen met 35% sinds het begin van de crisis.

Tegelijkertijd werd er aangekondigd dat de banken gesloten zouden worden en kapitaalrestricties worden ingesteld tot 6 juli – misschien langer. Individuen wordt slechts toegestaan €60 per dag op te nemen bij pinautomaten, hoewel ze online vrijer kunnen bankieren. Ze kunnen geen geld overmaken naar buitenlandse rekeningen. Krediet en bankpassen uitgegeven in het buitenland kunnen vrij gebruikt worden bij pinautomaten, afhankelijk van rijen en de hoeveelheid geld die er nog in zit (dus word de immens belangrijke toeristische industrie draaiende gehouden). Het is niet zo verrassend dat sommige automaten leeg raakten. De angst neemt toe dat de kapitaalrestricties aangekondigd door Syriza wellicht niet voldoende zijn om een financiële instorting te voorkomen. Paniek zou binnenkort de kop op kunnen steken.

Er staan verschrikkelijke tijden voor de deur voor het Griekse volk. Het financiële systeem van het land staat op de rand van totale ineenstorting. Zonder verdere noodleningen om Griekse banken te ondersteunen zouden sommige van de grootste financiële instituten van het land onderuit kunnen gaan. Het is voorspeld dat de banken slechts voor vijf dagen geld in kas hebben na een faillissement.

EU ambtenaren hebben lang erkent dat Griekenland een derde steunpakket nodig heeft nadat het huidige programma afloopt. Maar om te kwalificeren zou Athene het vorige reddingsprogramma “succesvol” moeten implementeren. Natuurlijk zouden alle vermeende overeenkomsten over meer leningen aan Griekenland door meerdere parlementen in de Eurozone moeten komen, inclusief de Bundestag – waar het, op z’n zachtst gezegd, een moeilijke rit zou hebben. Met absolute zekerheid zijn Syriza’s opties verminderd tot zo goed als niets.

Spel spelen

In de pagina’s van deze krant [Weekly Worker] beargumenteerde kameraad Arthur Bough vorige week dat het in het belang van kapitaal is om de bestaande schulden van Griekenland, Italië en vergelijkbare landen kwijt te schelden omdat het neer komt op “fictief kapitaal” (dus recht op toekomstig inkomen) en dus werkt als een “rem op reëel, productief kapitaal” (Brieven, 25 juni). Daarom “in termen van een marxistische economische analyse,” schrijft de kameraad, is er “absoluut geen reden waarom het kwijtschelden van de schuld in Italië op enige manier onmogelijk zou zijn, zelfs binnen de ratio van het kapitalisme, of waarom het enig effect anders dan een positieve zou hebben”.

Ja, wat de kameraad zegt is helemaal waar. Als je een nieuwe ronde van kapitaal accumulatie zou willen starten, is dat precies wat je zou doen. Maar wie gaat dat in vredesnaam daadwerkelijk doen? Duitsland niet, noch de Verenigde Staten. Er is geen hegemoon die in staat is zo’n plan op te leggen of de wereld op zo’n manier opnieuw in te richten.

Nu weten we allemaal dat Yanis Varoufakis – de minister van financiën en zogenaamde ‘grillige marxist’ – een doctoraat heeft in de economie en de auteur is van een aantal boeken over speltheorie: een vakgebied dat verscheidene zero-sum scenario’s behandeld, waar er wordt aangenomen of verzonnen dat een persoon zijn winsten precies gelijk zijn aan de netto verliezen van de andere deelnemer of deelnemers. Deze achtergrond hielp haast eindeloze speculatie te stoken dat het Syriza bestuur een sluw plan B achter de rug hield als het op onderhandelingen aankwam – een dodelijke zet die de “instituten” zou dwingen haar verlies toe te geven. Maar er was nooit een plan B – of zelfs een plan A om van te spreken. In plaats daarvan hebben ze de laatste zes maanden doorgebracht aan de rand van de afgrond, zo ongeveer alle instanties in Griekenland leegrovend (zoals gemeenten) in een wilde poging om elke laatste, verdomde Euro bijeen te schrapen. Maar om wat te bereiken? Enkel om het geld te overhandigen aan het IMF, ECB en EU.

Het referendum was economisch nooit logisch (na de toegegeven nederlaag van Tsipras is dat dubbel het geval). Oké, je krijgt je ‘nee’ stem – en brengt de Drachme terug? De nieuwe munt zou door de vloer zakken in termen van waarde, je spaargeld verdampt waar je bijstaat. Gecombineerd met enorme inflatie en ernstige tekorten aan voedsel en medicijnen, zal er een enorme val zijn in de levensstandaarden van gepensioneerden en arbeiders. Ja, de waarde van de interne schuld gaat ook naar beneden – maar de externe schuld in Euro’s gaat niet weg. Politiek, echter, was het referendum enigszins logisch. Tsipras kon de schuld verder op de “instituten” en Berlijn afschuiven, weg van de regering in Athene. Maar nu hij de handdoek in de ring heeft gegooid, wat zegt dat over het referendum?

Wat volgt?

De situatie is ronduit akelig. Toen de Griekse centrale bank onlangs sprak over de noodzaak van het “voor eens en altijd” verwijderen van het risico op een “faillissement”, klonk het bijna als een oproep tot een staatsgreep tegen Syriza. Er kan geen twijfel over bestaan dat de imperialistische grootmachten ontevredenheid tegenover de Syriza regering zal aanmoedigen om dat binnen hun verhaal in te passen. – hoe kunnen, per slot van rekening, bedrijven functioneren als de banken gesloten zijn en strikte kapitaalrestricties ingevoerd zijn?

Er zijn relatief grote demonstraties geweest van het rijkere gedeelte van Athene onder de slogan ‘Europa!’ – met nog meer demonstraties op de agenda. Allen tonen, op sommige punten, een verontrustende gelijkenis met Chili in 1973 in de aanloop naar de staatsgreep, die gekenmerkt werd door CIA-ondersteunde protesten van middenstands huisvrouwen en kleinburgerlijke elementen. Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat hetzelfde gebeurt in Griekenland. Efimerida ton Syntatkton heeft ook verslag gedaan van de minister van arbeid, die veel klachten had ontvangen over het feit dat sommige arbeiders door hun werkgever gedwongen werden om een ‘ja’ bijeenkomst bij te wonen. We horen nu dat Thorbjorn Jagland, het hoofd van de Europese Raad, heeft gezegd dat referendum op 5 juli “tekort komt” volgens “internationale standaarden” – deze stelt dat je een ‘duidelijke vraag’ stelt aan het volk, op zijn minst twee weken van tevoren moet aankondigen en dat ‘internationale waarnemers’ die stemming controleren.

Toegegeven, het is zeer onwaarschijnlijk dat er op dit moment een staatsgreep zal plaatsvinden – maar het zou getuigen van misdadige naïviteit om te denken dat het nooit zou kunnen gebeuren, of het nou van het leger, minister van defensie of een buitengerechtelijke formatie zoals de Gouden Dageraad komt.

Net als de ‘officiële communisten’ en de Salvador Allende regering in Chili, heeft Syriza het leger compleet intact gehouden – vragen jullie er soms om afgeslacht te worden, kameraden? Hoewel het je je doet afvragen van welke planeet sommige delen van Brits links komen, moet het gezegd worden dat voor de laatste zes maanden teveel van hen simpelweg Syriza prezen omdat ze erin geslaagd waren een regering te vormen – maar ze zijn niet eens in staat om hun eigen reformistische programma uitvoeren, laat staan het marxistische minimumprogramma. Ze waren gedoemd om een vertegenwoordiger van bezuinigingen en onderdrukking te worden of deel te nemen aan een zelfmoordmissie. Maar wie zal er het meeste lijden? Niet de bevoorrechte Syriza leden in het parlement, zoveel is duidelijk, zij zullen waarschijnlijk de optie hebben om naar het buitenland te vliegen. Nee, het zullen de gewone Griekse mensen en hun organisaties zijn die zullen worden opgeofferd.

Als het volk op 5 juli overweldigend tegen bezuinigingen en het dictaat van de “instituten” stemmen, dan zou dat positief zijn, maar slechts in een zeer beperkte zin. Ze zullen de gevestigde orde hebben afgewezen – waar. Maar wat is het alternatief? De waarheid is dat er binnen de grenzen van het kleine Griekenland – of ieder ander individueel land – geen oplossingen kunnen zijn.
Syriza had de verleiding om te regeren moeten ontlopen en dat was een serieuze optie – wat dogmatisch links dan ook mag zeggen. Ze hadden de extra 50 zetels kunnen weigeren en kunnen werken om zichzelf te wortelen als een partij van extreme oppositie en hun positie in de maatschappij als geheel te versterken. Wat Grieks links vooral moet doen is samenwerken met anderen in Europa om de dag dichterbij te brengen dat we de strijd voor de macht op kunnen nemen in het hele continent.