Tussen volksprotest en linkse wolk

Op 15 maart 2023 vinden er weer Provinciale Statenverkiezingen plaats in Nederland. Het is onze gewoonte om als Communistisch Platform een stemadvies te schrijven, met als doel het uiteenzetten van het belang van principiële oppositie in de huidige context.

Zoals we in ons stemadvies¹ voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 al stelden, waren we de voorgaande jaren voornamelijk op de SP georiënteerd, maar moesten we die oriëntatie aanpassen door de strijd binnen de SP tussen marxistische (ex-)leden en de bureaucratische partijtop. Toen adviseerden wij om op de Socialisten (eenheidsprojecten van uitgestoten SP-leden red.) in Rotterdam, Utrecht en Amsterdam te stemmen en in andere gemeenten (waar de Socialisten niet meededen) een kritische stem op BIJ1 of de SP te overwegen. Voor de komende Provinciale Statenverkiezingen is ons advies ietwat verschoven. Een stem op de Socialisten is niet mogelijk, zij doen namelijk in geen enkele provincie mee aan de verkiezingen. Ook BIJ1 zal niet deelnemen aan deze ronde verkiezingen. Wat zou in deze context toch een zinnige stemkeuze kunnen zijn voor communisten? 

Een kritische stem op de SP: nuttig of nodeloos kwaad?

In ons vorige stemadvies beschreven we de situatie van de SP in het huidige politieke landschap. De partij flirt nog steeds met rechtse retoriek om stemmen te winnen; zo zou volgens fractievoorzitter Lilian Marijnissen ‘woke links’ afleiden van het echte probleem en moeten we niet neerkijken op kiezers die zorgen hebben over migratie of de gewone man aanspreken op het eten van een stukje vlees²’. Dit zijn geen socialistische kritieken op het fenomeen identiteitspolitiek. Hoewel de SP haar kritiek aankleedt met taal over ‘de arbeider’ heeft deze kritiek weinig met klassenpolitiek te maken. Er wordt van de arbeidersklasse juist een identitaire karikatuur gemaakt, waarbij de arbeider niks op kan hebben met solidariteit of klimaat. Hiermee duwen ze vooral de arbeidersklasse in de door rechts opgestookte ‘culture wars’. 

Marijnissen lijkt ook de VVD in te willen halen als het gaat om migratiekritiek, zoals bijvoorbeeld op te maken is uit een interview³, waarin ze stelt dat “de VVD misschien wel gezien wordt als de meest migratie-kritische partij in de coalitie. Maar even voor de helderheid: de grootste vorm van migratie in Nederland, het grootste aandeel van de instroom is arbeidsmigratie van binnen Europa. […] en daar wil de VVD dus helemaal niets aan doen, want dat raakt dan de bedrijven in de portemonnee en dan is men opeens niet zo migratie-kritisch. Terwijl heel veel mensen gewoon in de wijk daar ook de gevolgen van ondervinden.”

Het is opmerkelijk dat sinds de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar de SP steeds meer lijkt voor te sorteren op het links laten liggen van haar activistische wortels. Dit gaat niet verrassend gepaard met het ineenstorten van lokale afdelingen en hun activiteiten. Mede omdat de SP zich heeft ontdaan van haar gehele jongerenorganisatie vergrijst de partij in een rap tempo, wat bijdraagt aan de aftakeling van gehele afdelingen. Dit blijkt niet alleen uit verslagen van journalisten als Chris Aalberts⁴, maar ook uit de ervaringen van onze leden en contacten die nog actief zijn binnen de SP.

De aftakeling werd onlangs maar weer pijnlijk duidelijk met het ‘volksprotest’ voor nationalisatie van de energie. In een tijd waarin de problemen van een geprivatiseerde energiesector zo duidelijk naar voren komen en de SP zeker niet heeft bespaard op kosten in het promoten van het ‘volksprotest’, kon ze maar enkele honderden mensen op de been krijgen, voornamelijk bestaand uit restanten van het loyale kader en betaald personeel. De SP stelt zich in dit soort campagnes extreem sektarisch op; andere partijen, actiegroepen of de vakbond worden vrijwel nooit betrokken. Dit beeld wordt versterkt door de vormgeving van dit ‘volksprotest’ voor energienationalisatie, met Marijnissen als boegbeeld in een vormgeving die als twee druppels water lijkt op Rosie the Riveter (‘we can do it’). ⁵

Door campagnes zoals deze, die weinig meer behelzen dan vage retoriek en lege leuzen, oogt de partij steeds meer in de ban van het parlement en de waan van de dag. De Tweede Kamerfractie lijkt de koers van de partij ondertussen volledig te bepalen, terwijl er voorheen nog de pretentie was dat ‘de actie vóór de fractie’ kwam. Dit komt duidelijk naar voren in de nieuwe versie van Heel de Mens, waar nu onder andere de langdurende wens van de kamerfractie uitkomt om de oppositie tegen de NAVO definitief uit het beginselprogramma te schrappen. Ook wordt de politiek steeds meer vormgegeven als een persoonlijkheidscultus rond Marijnissen met haar als ‘Rosie the Riveter’, de ‘volksheldin’. Marijnissen schreef onlangs bijvoorbeeld een boek, De winst van eerlijk delen, en trekt nu door het land met een theatershow om dit boek te promoten. Ze wordt zo door de partij ingezet als ‘de grote leider’ waar iedereen naar moet komen luisteren. 

Tegelijkertijd is de SP de enige linkse partij die op dit moment pleit voor nationalisatie van de energiesector, zich verzet tegen de nieuwe pensioenwet, en daarmee de elementaire belangen van de arbeidersklasse verdedigd. Daarom pleiten wij voor een stem op de SP, maar willen we tegelijkertijd de nog bestaande linkerflank binnen de SP op het hart drukken om niet in de val van coalitiedeelname te trappen en zich te verzetten tegen de huidige parlementaire koers. We pleiten wel voor een stem op de SP omdat het gevaarlijk is het parlement als volledig overbodig te zien. Hervormingen die deelname aan politiek makkelijker maken voor de arbeidersklasse en die ervoor zorgen dat onafhankelijk organisatie van de arbeidersklasse gemakkelijker wordt, zijn wel degelijk nuttig. Net zoals hervormingen die leef- en werkomstandigheden van de hele werkende klasse verbeteren. Maar deze zullen enkel tot stand komen in combinatie met een sterke arbeidersbeweging die de druk kan opvoeren op de staat. Daarnaast kan een parlement dienen als platform voor socialistische ideeën en als platform om wantoestanden binnen het parlement aan de kaak te stellen en te veroordelen. Als we kijken naar het huidige politieke landschap en de koers die de SP opgaat, liggen er eerder onaanvaardbare compromissen in het verschiet. 

De Partij voor de Dieren?

Verder zien we op links nog de Partij voor de Dieren. Wij zien de PvdD niet als een geschikte partij om onze hoop op te vestigen. Ze hebben geen duidelijk klassenverhaal; ze zetten vooral in op kleinschalige productie en leggen geen duidelijk verband tussen kapitaal en klimaatverandering. Dit zien we ook terug in hun parlementaire werk; zo flirtte PvdD in 2019 nog naar een samenwerking met FvD, PVV, VVD en CDA. ⁶ Daarnaast hebben ze dictatoriale partijstructuren, zo hebben ze in 2019 hun eigen voorzitter geroyeerd⁷ omdat deze er een andere mening op nahield dan de partijtop. Veel leden die hiertegen in opstand kwamen zijn ook geroyeerd of hebben gedesillusioneerd de partij verlaten. De partij is ten slotte voornamelijk parlementair en vrijwel onzichtbaar in de arbeidersbeweging en sociale bewegingen. De SP staat qua traditie in ieder geval nog met één been in de (vak)beweging, de PvdD loopt er niet eens bij in de buurt. 

De ‘linkse wolk’ van GroenLinks en de PvdA 

Ook is er de ontwikkeling van de PvdA en GroenLinks die in de laatste jaren steeds meer naar elkaar toe zijn getrokken. Waar ze eerst bij initiatieven de SP nog wel eens betrokken, zijn ze ondertussen afgestevend op een fusiepartij. Sommigen zullen de ontwikkeling van een grote ‘linkse’ partij toejuichen in ons politiek versplinterde landschap. 

Tot nu toe is dit proces redelijk voorspelbaar. Hoewel GroenLinks in de jaren 90 begon als een fusie van (radicaal)linkse splinterpartijen, is zij als GroenLinks van meet af aan een partij geweest die binnen het kapitalistische systeem werkte, vergelijkbaar met de vele nazaten van de partijen die door de Eurocommunisten van de officieel communistische partijen zijn opgericht. Sindsdien heeft de partij zich alleen maar meer naar het midden bewogen ⁸ en is ze tegelijkertijd lokaal steeds meer een bestuurderspartij geworden. Hiermee is ze steeds dichter bij de verder verzwakte PvdA komen te staan. Dat deze partijen in een moment van politieke zwakte een fusie als uitweg zien is dus niet verbazingwekkend.

Het feit dat deze richting is ingezet door de parlementaire fracties en top van beide partijen duidt ook gelijk dat er niet direct een ruk links te verwachten is. De ‘linkse wolk’ doet tot nu toe geen daadwerkelijke afstand van het Kunduzakkoord, liberale pensioenwetgeving, de privatisering onder Paars en Rutte II, enz. En hoewel een dergelijke fusie zal leiden tot een groter blok tijdens de verkiezingen, lijkt dit electoraal nog niet groter te worden dan de som der delen.

De Waterschappen

Gelijktijdig met de Provinciale Statenverkiezingen zijn er de Waterschapsverkiezingen. Het bestuur van een waterschap wordt gedeeltelijk verkozen door deze verkiezingen, het andere deel van dit bestuur bestaat uit ‘geborgde’ zetels voor boeren en natuurbelangenorganisaties⁹. De waterschappen zijn dus gedeeltelijk onverkozen en daarmee ondemocratische organen. De waterschappen in deze vorm zouden dan ook afgeschaft moeten worden en ons stemadvies is dan ook om niet voor de waterschappen te stemmen.  

Belangrijk is om nogmaals te herhalen waarom we als communisten zouden stemmen of mee zouden doen aan verkiezingen: ons doel in het parlement is het ondermijnen en blootleggen van de zwakke plekken en werkelijke politiek van burgerlijke partijen, tijdens elke stap pleiten voor het verzwakken van de macht van de burgerlijke staat tegenover de arbeidersklasse en het zijn van een podium voor de sociale strijd. Hierbij hoort dat wij strijden voor het transparant maken van de achterkamertjespolitiek en alle politieke handelingen door verregaande democratisering. Communisten doen niet mee aan verkiezingen om coalities te vormen met burgerlijke partijen. 

In het huidige politieke landschap is er geen eenvoudig stemadvies te geven, er is niet één partij die meedoet aan verkiezingen op een daadwerkelijk principiële basis. Bij gebrek hieraan roepen wij op tot een kritische stem op de SP. Ondanks de eerder genoemde tekortkomingen van de SP, geeft deze partij het meest een uiting aan linkse politiek tijdens deze verkiezingen. Dit moet en kan alleen gevolgd worden door een oproep aan de overblijfselen van de linkerzijde in de SP om in opstand te komen tegen de partijtop en tegen coalitiedeelname. De huidige tendens van persoonlijkheidscultussen, verrechtsing en sektarisme zal vooral verdere aftakeling ten gevolge hebben. Een stem voor de SP kan dus nooit een vervanging zijn voor het daadwerkelijke langdurige werk van het opbouwen van een communistische partij met haar eigen electorale uitingen.